Producentja Pavlina Proevska pjesën më të madhe të jetës ia ka kushtuar biznesit të filmit dhe përmes filmave që prodhon dëshiron të lërë gjurmë për punën e saj, por edhe për trashëgiminë kulturore maqedonase.

Portofoli i Pavlina Proevskës përfshin dy filma artistikë, dy filma të shkurtër, tre dokumentarë të formatit të gjatë, disa video dhe dy albume muzikore. Ai punon si producent i pavarur filmi që nga viti 1986, kur themeloi kompaninë “Pavlina LTD” me seli në Nju Jork, SHBA. Ajo këto ditë është prezente në Shkup me synimin që në disa nga projektet e saj të përfshijë profesionistë të filmit maqedonas.

Prej një muaji jeni prezent në Shkup. Me çfarë qëllimi dhe detyrimesh?

– Me një grup fantastik profesionistësh të rinj të filmit po punojmë për montimin përfundimtar të një filmi dokumentar, si dhe prodhimin e një masteri dixhital të filmit që u skanua në HD nga një kopje 35 mm në mënyrë që të shpërndahet në dixhital. platforma që nuk ekzistonin në kohën kur u krijua. Procesi njihet si "REDUX", që do të thotë se filmi nuk riregjistrohet, por ribëhet. Ky ripërpunim nënkupton një montazh të ri, muzikë të re dhe efekte speciale të realizuara nga një krijues i rrallë CGI (imazhe të krijuara nga kompjuteri) nga Shkupi.

Si lindi interesimi për xhirimin e një dokumentari për shkrimtarin Stojan Hristov?

- Për Stojan Hristovin mësova për herë të parë duke lexuar një tekst me titull “Kthimi në atdhe”. Ishte pikërisht 15 vjet më parë. Rruga e tij jetësore është pasqyrë e vetëdijes maqedonase. Në vitin 1911, ai mbërriti në Shtetet e Bashkuara duke deklaruar se ishte "bullgar nga Maqedonia", siç i thanë në kishën e fshatit të tij të lindjes, 60 vjet më vonë, përpara se i gjithë publiku maqedonas të deklaronte me krenari se momenti më i lumtur në jetën e tij. jeta ishte kur ai zbuloi se librat e tij do të përkthehen në "...gjuhën maqedonase, gjuhën time amtare, gjuhën që fliste nëna ime...", duke sqaruar kështu përvetësimin e tij, i cili fatkeqësisht ende vazhdon. Filmi "Pelegrinazhi im amerikan" përpiqet ta mbyllë këtë pyetje. Dokumentimi i historive tona të jetës maqedonase, kudo që kanë ndodhur në botë, duhet të jetë prioriteti kryesor i politikës filmike në Maqedoni.

Keni shumë vite që punoni dhe jetoni larg Maqedonisë dhe pak njerëz dinë për punën tuaj. Praktikisht, sa vite keni që merreni me produksionin filmik dhe sa projekte keni realizuar deri tani?

- Në vitin 1988 bëra filmin e parë artistik, me pjesëmarrjen e agjentit legjendar 007, Roger Moore. Filmi u përfundua për dy muaj, u shit për dy ditë, deri më tani ka arkëtuar dy milionë dollarë amerikanë, që është 20 herë buxheti i tij i prodhimit.

Pastaj e lashë përfundimisht punën në departamentin e lajmeve të mbrëmjes në rrjetin televiziv amerikan CBS. Formati gjysmëorësh i lajmeve të mbrëmjes amerikane nuk lejonte që kohëzgjatja e lajmeve të ishte më shumë se një minutë e gjysmë. Nuk më pëlqeu ai kufizim, filmi më jep shumë më tepër liri dhe kohë për të treguar historinë që dua të tregoj. Deri më tani kam prodhuar ose bashkëprodhuar dy filma artistikë, dy filma të shkurtër, tre dokumentarë të formatit të gjatë, disa video dhe dy albume muzikore.

Meqenëse kjo është një industri e vërtetë, cilat tipare të karakterit nevojiten që dikush të vazhdojë dhe të vazhdojë në këtë profesion?

- Të jesh një producent i mirë kërkon dy gjëra - këmbëngulje dhe besim të verbër. Të ketë njohuri të mëdha të përgjithshme dhe një talent të veçantë për zgjedhjen e projektit të duhur. Por suksesi shumë afatgjatë në industrinë e filmit, e kam fjalën për prodhime të pavarura jashtë sistemit të studiove të Hollivudit, varet nga një premisë – që producenti të përmend tre kushtet më të rëndësishme që nevojiten për të bërë një film të mirë, dhe kështu të arrijë sukses tregtar. Sepse vetëm suksesi tregtar i producentit do të lejojë që ai të quhet "i pavarur".

Fatkeqësisht, në Maqedoni nuk ekziston një produksion i tillë real për të cilin po flasim, sepse, me sa di unë, asnjë film maqedonas i prodhuar/prodhuar ndonjëherë nuk ka arritur sukses komercial. Lajmet e rrejshme promovuese të marketingut që mashtrojnë opinionin maqedonas me disa shfaqje dhe shpërndarje jashtë Maqedonisë, janë vetëm vetëpromovim i praktikuar mirë i vetë autorëve të filmit. Nëse filmi pranohet nga një agjenci filmash shitëse që do të tentojë ta shesë, nuk do të thotë se është “shitur”.

Për shkak të injorancës se si funksionon shpërndarja e filmave në botë, publikut maqedonas i shiten mjegullnajat për filmat e shitur dhe kontratat e suksesshme të shpërndarjes, të cilat, në fakt, zbresin në një përpjekje për të shitur, jo një shitje reale. Unë rekomandoj agjencitë që shpërndajnë fondet të bëjnë pyetjen e famshme nga filmi Tom Cruise, kur ai pyet agjentin e tij: "Më trego paratë!", d.m.th. "Më trego paratë!" Vetëm atëherë publiku maqedonas mund të besojë në suksesi komercial i filmit. Fatkeqësisht, një grup i vogël kineastësh maqedonas të trajnuar kanë përfituar nga injoranca e tyre se si funksionon industria e vërtetë e filmit në botë dhe kanë mashtruar publikun për sukseset e tyre të supozuara.

Ky qëndrim ndaj industrisë “reale” (të paqenë) të filmit në Maqedoni rrjedh nga qëndrimi i numrit më të madh të producentëve maqedonas se dikush u ka borxh për të bërë një film, duke pritur me vite që të ndahen mjete nga buxheti i filmit. Ata humbin vitet më të mira të punës në pritje dhe për shkak të një qëndrimi të tillë ndaj profesionit të tyre, nuk kanë pse të pyesin veten nëse filmi ka një shans real për të pasur sukses. Dhe atë pyetje jo vetëm që nuk e bëjnë prodhuesit, por as ata që i ndajnë (shpërndajnë) paratë.

Kërkesa për të financuar një film duhet të fillojë duke iu përgjigjur tre pyetjeve: kush është audienca e kësaj historie, cili është koncepti komercial për projektin që do të sigurojë sukses komercial dhe a ka ky film vlerë kombëtare. Definitivisht, mos e neglizhoni pyetjen e tretë, sepse paratë nuk janë nga Zoti, por nga njerëzit.

Një diskutim profesional dhe i matur për këtë temë është e vetmja mënyrë për të nxitur përgjegjësi morale dhe financiare nga ana e prodhuesve që do të donin të ishin të respektuar në profesion, dhe për këtë arsye të suksesshëm. Gjatë zgjedhjes së një projekti, producenti duhet t'u përgjigjet pyetjeve të lartpërmendura, në mënyrë që, para së gjithash, ai vetë të jetë i bindur se ka zgjedhur projektin e duhur. Vetëkuptohet që një skenar i mirë është premisa kryesore për një projekt. Por nëse merret parasysh se gjatë xhirimeve do të ndryshohet rreth 30 për qind e skenarit, baza konkrete e projektit është vetë koncepti se si do të prezantohet ajo histori në një kornizë globale. Sepse edhe me skenarin më të mirë, nëse nuk përgjigjet se për kë është bërë ky film, nuk do të ketë asnjë të ardhme komerciale. Suksesi artistik është subjektiv, prandaj e kam fjalën vetëm për përgjegjësitë financiare të një producenti, i cili nuk fut dorën në xhepin e tij për të realizuar filmin.

Disa muaj më parë një film i juaji u arkivua në Bibliotekën e Kongresit në Uashington. Për cilin film bëhet fjalë dhe çfarë do të thotë për ju personalisht?

- Për mua, kjo lloj njohjeje justifikon të gjithë rrugën time të prodhimit. Ky nder është më i rëndësishëm për mua se çdo emërim. Filmi “Happy Hell Night” është pranuar në Arkivin e Filmit të Bibliotekës së Kongresit në SHBA, sepse është xhiruar në 35 mm dhe kam punuar në fillim të luftërave jugosllave, pra ka vlerë historike. Ndonjëherë koha vetëm i shton vlerë një filmi, në këtë rast dy nga aktorët, më pas në fillim të karrierës së tyre, Sam Rockwell tani është i nominuar për një Oscar dhe aktorja televizive Georgia Fox është e famshme.

Kështu që unë them, është më shumë një ringjallje e re e filmit që është në shpërndarje aktive dixhitale përmes distributorit legjendar Samuel Goldwyn Films. Për një film me një fund horror, ky është megjithatë një "fund i lumtur" në atë që negativi i filmit do të ruhet për shekuj. Më mbushet ndjenja se po lë diçka timen që do të ruhet për një kohë shumë të gjatë pas meje. Dhe në një farë mënyre justifikon dhe vlerëson profesionin të cilit i kam kushtuar 30 vite.

Fillimet tuaja, megjithatë, lidhen me gazetarinë dhe punën në lajmet e mbrëmjes të CBS News. Çfarë do të thotë për ju profesioni i gazetarit dhe si ndodhi kthesa drejt prodhimit të filmit?

– Puna në CBS më frymëzoi dhe më përgatiti për punën e prodhimit të filmit. Momente të paharrueshme në punë pata kur ndoqa takimin e Reganit me Gorbaçovin në Gjenevë, Lojërat Olimpike Dimërore dhe Verore në 1984, takime me politikanë si Benjamin Netanyahu dhe djali i Indira Gandhit kur u emërova producent për CBS në kombet e Shteteve të Bashkuara. E gjithë kjo më përgatiti se si të sillem në prani të personave të tillë dhe të fitoj vetëbesimin dhe dijen se unë nuk jam më pak se ata njerëz.

Një nga këshillat më të mira në vitet e mia të hershme në CBS ma dha një nga drejtuesit e paktë me ngjyrë në CBS në atë kohë, i cili më tha: "Kurrë mos mendo se vlen më pak, sepse je ndryshe, konsidero veten. shumë më tepër…” Kështu filloi ndërtimi im i vetëbesimit. Vetëm disa vite më vonë unë munda të ulem me legjendarin Roger Moore dhe të regjistroja zërin e tij për filmin tim të parë artistik The Magical Snowman.

Cila është historia personale e largimit tuaj nga Maqedonia dhe jetës dhe punës në Nju Jork, SHBA?

- Pas mbarimit të shkollës së mesme shkova në Beograd për të studiuar frëngjisht dhe gjermanisht. Shumë shpejt arrita në përfundimin se atë që do të studioja për katër vjet në Beograd, mund ta mësoja shumë më shpejt në Paris, ku mbarova studimet për Marrëdhënie me Publikun dhe më pas u nisa për në Shtetet e Bashkuara të Amerikës me synimin për të mësuar anglisht dhe më pas. Po kthehem në Jugosllavi. Por sa më shumë hapej bota para meje, aq më e madhe ishte dëshira ime për njohuri të reja dhe të reja. E dini, kurioziteti është një sëmundje ngjitëse dhe në këtë proces mbin edhe ambicia.

Për gati 30 vjet ju drejtoni Këshillin Artistik të Maqedonisë në Nju Jork. Çfarë lloj organizate është ajo dhe cilat janë aktivitetet e saj?

- Këshilli është themeluar në vitin 1994 me qëllim të promovimit të trashëgimisë kulturore maqedonase në SHBA dhe në botë. Në fillim kemi punuar në evente promocionale, promovime në hotelin ekskluziv “Plaza” në Nju Jork, koncerte në “Carnegie Hall”, ekspozita... Por pashë që ngjarje të tilla nuk lënë gjurmë në kulturën maqedonase dhe se Trashëgimia fizike kulturore maqedonase në botë është fjalë për fjalë inekzistente. Kjo është arsyeja pse u rifokusova në projekte që lënë mbresa të qëndrueshme. Do të veçoj dy: në bashkëpunim me kryetarin e qytetit të Doverit, ku ka jetuar Stojan Hristov, është ndërtuar monumenti i tij, i cili tashmë është regjistruar si atraksion zyrtar turistik në shtetin e Vermontit. Në monument, përveç anglishtes, titujt e librave të tij janë shkruar edhe në gjuhën maqedonase.

Megaprojekti i dytë ishte krijimi i një koleksioni të përhershëm prej 30 kostumesh nusërie popullore maqedonase, të cilat ia dhuruam njërit prej tre muzeve etnografikë më të mëdhenj në Shtetet e Bashkuara, Muzeut Ndërkombëtar të Artit Popullor (MOIFA) në qytetin Santa Fe në shteti i Nju Meksikos, ku do të ruhet ky koleksion, qindra e qindra vjet... Është veçanërisht e rëndësishme që për herë të parë në historinë tonë etnografike koleksioni kishte një vlerësim muzeal që arrinte 800.000 dollarë amerikanë! Pak nga etnografët tanë e dinë që, për shembull, fustani i nusërisë së Marios vlerësohet në 32.000 dollarë! Në kuadër të projektit u botua edhe një monografi dhe kostumet u ekspozuan në muze për 11 muaj. Dokumentacioni i përhershëm dhe projektet që lënë gjurmë të pashlyeshme maqedonase është angazhim i Këshillit Artistik të Maqedonisë dhe i imi, si themelues i tij.

A bashkëpunoni me producentët maqedonas të filmit dhe cilat janë perspektivat e industrisë së filmit maqedonas?

- Bashkëpunimi aktual me ekipin e postproduksionit më ka mahnitur. Po largohem nga Maqedonia shumë i kënaqur me rezultatet dhe me besim të ripërtërirë në perspektivat e kineastëve të rinj në Maqedoni. Për fat të mirë, ata janë ende të paprekur nga njolla morale e pranishme tek kineastët më të vjetër. Mendoj se në brezat e rinj ajo që më ka dhënë forcë për të mbijetuar në këto ujëra në Nju Jork dhe ndërkombëtarisht për më shumë se 40 vjet po digjet. Duhet të jesh këmbëngulës, të besosh. Nuk është rastësi që logoja e kompanisë sime të prodhimit në Nju Jork shkruan: “Thelbi i punës së prodhimit përfshin qëndrueshmërinë, këmbënguljen dhe besimin”.

(Intervista është botuar në "Kulturen Pechat" numër 182, në botimin e shtypur të gazetës "Sloboden Pechat" më 10-11.6.2023)