Intervistë me aktorin Bajrush Mjaku: Jam në pension vetëm për të ardhurat mujore

Dokumentari i metrazhit të gjatë "101 role, 102 jetë" me regji të Filip Herin, kushtuar veprës personale, familjare dhe aktoreske të Bajrush Mjakut, do të ketë premierën e Shkupit në dhjetor në Teatrin Shqiptar të Shkupit.

Aktori Bajrush Mjaku ka një karrierë të spikatur profesionale, e cila prej kohësh ka tejkaluar kufijtë e rajonit tonë dhe është përhapur në të gjithë Evropën, deri në Rusi. Me disa shfaqje si “Ditari i një të çmenduri” dhe “Babai” ai përshkoi thuajse gjithë botën. Edhe pse së shpejti do të hyjë në të 70-at, entuziazmi për punën nuk e lë dhe ende gjen dhe punon në projekte të reja. Ndër projekte të tilla është edhe dokumentari “101 role, 102 jetë”, i cili trajton personalitetin dhe punën e tij krijuese gjatë gjithë jetës.

Si lindi dokumentari, si nevojë për filmin tuaj autobiografik apo pati një nxitje nga ana tjetër?

- Është një dokumentar me metrazh të gjatë. Ne e drejtojmë të gjithë historinë në tre drejtime, në tre pista. Në pistën e parë është biografia ime private, jeta ime private dhe familjare. Drejtimi i dytë është jeta ime artistike, në të cilën vitin e ardhshëm në janar do të mbush 70 vjeç dhe në skenën e teatrit 50 vjeç. Drejtimi i tretë është zhvillimi i dramës shqipe nga viti 1973, kur fillova të punoja atje, e deri më sot. Mendoj se në film arritëm të zhvillojmë të tre drejtimet dhe t'u tregojmë shikuesve se si kanë shkuar gjërat në 50 vitet e fundit. Në film marrin pjesë disa bashkëbisedues, të cilët flasin për veprat dhe krijimet e mia. Bëhet fjalë për njerëz të teatrit, kritikë dhe intelektualë nga Shkupi, Tirana, Prishtina, Moska, Stokholmi, Parisi, të cilët kanë ndjekur punën time dhe flasin për shfaqje dhe role specifike.

Titulli i filmit është “101 role, 102 jetë”. Sa simbolikë ka në titull dhe sa statistika, sepse ka të dhëna për mbi 110 role teatrale?

- Që i vogël kam qenë i bindur se jam aktori më i angazhuar në teatrin shqiptar dhe kur u ula të shkruaj librin tim dhe kur nisa të numëroja personazhet e analizuara, doli se në 44 vjet kam luajtur saktësisht 101. role si aktor profesionist, 61 prej të cilëve në dramën shqipe, dhe kam pasur 40 shfaqje në skena të tjera, pra 9 role në “One Actor Theatre”, që është teatri im dhe 31 role me produksione të tjera nëpër botë.

Në 44 vite, Bajrush Mjaku luajti saktësisht 101 role si aktor profesionist, 61 prej tyre në dramën shqipe dhe 40 role në skena të tjera / Foto: Shtypi i Lirë / Viktor Popovski

Ku është shfaqur filmi deri tani?

- Premiera e filmit ishte në Festivalin e Filmit Dokumentar Dokumentar në Prizren të Kosovës. Premiera maqedonase ishte në TIFF (Festivali Ndërkombëtar i Filmit në Tetovë), ku mora një çmim për kontribut në industrinë e teatrit dhe filmit, sepse përveç 101 roleve teatrale kam rreth 20 role filmike, kryesisht me role të ndërmjetme apo episodike. Gjithashtu kam marrë pjesë në katër seriale dhe katër filma televizivë. Kjo është e gjithë pasuria ime e personazheve të realizuar.

Cilët bashkëbisedues shfaqen në film?

- Në Moskë, përveç regjisorit Ivan Popovski me të cilin realizuam shfaqjen "Ditari i një të çmenduri" të Gogolit, e cila pati një sukses të madh jo vetëm në Maqedoni dhe në Ballkan, por edhe në shumë vende të Evropës, ndërsa xhironim filmin. takova dy zonja që merren me kritikë teatrale dhe që edhe pse e kanë parë shfaqjen 15 vjet më parë, kujtojnë detaje që i kam harruar. Krijimi im në "Ditari i një të çmenduri" u la një përshtypje kaq të fortë. Në Stokholm takuam Chris Torch, themeluesin e Intercult dhe një nga menaxherët më të famshëm të teatrit dhe kulturës në Evropë. Me të e nisa karrierën time ndërkombëtare me angazhimin tim të parë në projektin Eurelian në vitin 1998, kur ai mblodhi së bashku aktorë dhe artistë nga shtatë vende të Suedisë, duke përfshirë Poloninë, Estoninë, Letoninë, Bullgarinë, Slloveninë dhe Maqedoninë. Në produksionin e tij kam marrë pjesë edhe në projektin “Hotel Europe” shkruar nga Goran Stefanovski. Me atë shfaqje ne ishim pjesë e shumë festivaleve të rëndësishme teatrore në botë, si në “Vienna Fest Vohen” dhe në festivalin prestigjioz në Avignon të Francës, ku luajtëm 21 shfaqje radhazi. Praktikisht në film flasin njerëz që ndoqën shfaqjet e mia në qytetet ku ishim të ftuar.

Krijimet tuaja janë të njohura në rolet e shfaqjeve “Ditari i një të çmenduri”, “Babai”, “Gjenerali i ushtrisë së vdekur”. A është e mundur të veçoni një rol që ju transformoi më shumë si person?

- Ka më shumë role të tilla. Gjithmonë jam përgjigjur se nuk mund ta bëj një ndarje të tillë, sepse çdo rol ka jetën e vet, përvojën e vet dhe ndaj të gjithëve kam pasur një qëndrim të veçantë gjatë përgatitjes së tyre. Edhe pse të gjithë flasin për personazhin Poprishkin nga "Ditari i një të çmenduri", krijimi i të cilit është një arritje vërtet e madhe në raport me teatrin në këtë rajon, përsëri nuk mund të them se personazhi i "Babait" apo "Mbreti" nuk ishte. realizuar në të njëjtin nivel.Lear. Këtu janë edhe “Xha Vanja” dhe “Per Gint”. Këto janë të gjitha shfaqje të shkëlqyera dhe krijime të shkëlqyera. Por nëse në mëngjes, kur ngrihem, mendimi më çon te një personazh, atëherë këta janë disa nga personazhet që më kanë transformuar.

Të rrallë janë aktorët që kanë arritur të realizojnë kaq shumë personazhe të rëndësishëm nga dramaturgjia botërore, dhe unë pata fatin të jem ndër të paktët / Foto: Free Press / Viktor Popovski

Ka tre drejtime në film, por në jetë ke të paktën tre drejtime, ose më mirë marrëdhënie - një marrëdhënie midis një aktori dhe një regjisori, një qëndrim ndaj "One Actor Theatre" dhe një marrëdhënie si regjisor ndaj një aktori. Si është të drejtosh veten?

– Përsa i përket raportit aktor-regjisor, për fatin tim, kam bërë vetëm një regji në teatër. Ishte shfaqja “Zoo Story” e Eduard Albee, të cilën e vura në skenë në produksionin tim dhe u realizua si një shfaqje e pavarur. Ishte një shfaqje ambienti. Kur ish-ministri i Kulturës, Blagoja Stefanovski Bage, më dha mbështetje financiare për të shkuar në Nju Jork, ku kisha shfaqjen e 50-të të shfaqjes "Ditari i një të çmenduri", gjeta kohë të shkoj në park dhe të kërkoj stol ku Albi shkruan për Xherin dhe Pjetrin. Aty kuptova që e kisha realizuar lojën në të njëjtën stol pa e parë më parë.

Për sa i përket raporteve me regjisorët, mendoj se fillimisht aktori duhet ta vendosë personazhin ashtu siç e mendon në kokën e tij dhe më pas në bashkëpunim të ngushtë me regjisorin të marrë pjesë në krijimin e gjithë imazhit të shfaqjes. Në shfaqje si “Mbreti Lir” apo “Babai”, personazhi kryesor duhet të jetë në bashkëpunim të ngushtë me regjisorin, por pa pasur pjesën e tij aktori në procesin krijues, nuk do të mund të realizohet një shfaqje e mirë. Nga ana tjetër, mendoj se jam ndër të paktët aktorë të privilegjuar që kanë arritur të interpretojnë personazhet që kanë dashur. Në këtë klimë, dhe këtu kam parasysh Maqedoninë dhe Kosovën dhe Shqipërinë, janë të paktë aktorët që kanë arritur të realizojnë kaq shumë personazhe të rëndësishëm të dramaturgjisë botërore. Unë pata fatin të isha një nga të paktët. Por unë mbetem i mendimit që aktori fillimisht të provojë veten përballë vetes dhe në raportet me personazhin që luan dhe më pas të marrë drejtime nga regjisori se si të zhvillohet deri në fund. Nëse ka një situatë ku aktori zvarritet nga njëra anë dhe regjisori zvarritet nga ana tjetër, atëherë nuk mund të ketë sukses dhe është më mirë të ndalemi dhe të gjejmë ose një aktor tjetër ose një regjisor tjetër.

A përfshihen në film vetëm gjërat e bukura nga karriera juaj profesionale?

- Një vend të veçantë në film zë një periudhë nga vitet 80-të deri në vitet 90 të shekullit të kaluar, kur më thirrën për biseda informative në SIA (Sekretariati i Brendshëm) i atëhershëm. Filluan në vitin 1979, kur unë u emërova anëtar i një delegacioni që do të shkonte në Shqipëri. Kemi qenë pesë veta, kemi qenë dhjetë ditë atje. Pasi u kthyen prej andej, as fajtor as fajtor, filluan të më kërkonin për biseda informative. Ata përpiqeshin të nxirrnin nga unë disa gjëra të huaja për mua. Në tetor 1979 u emërova nga Komisioni i Kulturës dhe Marrëdhënieve me Jashtë për të organizuar një turne në Teatrin Kombëtar të Tiranës. Isha vetëm me të ftuarit dhe u shoqërova me ta për 15 ditë. U përdorën fondet që unë i përdora për të mbuluar qëndrimin e tyre këtu. Ishin rreth 75 persona, me dy autobusë dhe një kamion me pamje. Pasi u larguan të ftuarit, më akuzuan se kam abuzuar me disa nga fondet e synuara. Pastaj erdhi viti 1980, kur vdiq Tito. Në vitin 1981 në Prishtinë u zhvilluan demonstrata studentore. Më pas pati akuza se isha nacionalist, separatist dhe irredentist. Më pas kishte situata kur më caktonin alternime për rolet e mia në teatër. Në atë kohë kishte njerëz të “zgjuar dhe me sy hapur” që prisnin të më nxirrnin nga teatri, ndaj u vendosën ato alternativa. Për të gjitha këto gjëra flas edhe në dokumentarin tim. Sot të gjithë janë të vetëdijshëm se diferencimet dhe takimet e tyre në të cilat më fajësonin mua më dhanë vetëm një nxitje më të madhe për t'iu përkushtuar asaj që dua në teatër.

Për çfarë qëllimi e themeloi “Teatrin Një Aktor”?

- Në vitin 1998, kur pashë që në teatër nuk mund të kuptoja më atë që dua si aktor apo si regjisor, atëherë arrita në përfundimin që duhet të largohesha nga teatri, por bëra me mençuri atë që vendosa për të krijuar teatrin e vet. Projekti i parë ishte një komedi, pastaj erdhi “Ditari i një të çmenduri” me Ivan Popovskin dhe unë fillova të performoja me të në të gjithë Evropën dhe në Rusi. Më pas ndodhi “Babai” dhe “Xha Vanja” dhe për 40-vjetorin tim në profesionin e aktorit vendosa “Armikun e Popullit” të Ibsenit. Ishte radha e Per Gint-it. Kur kuptova se duhet të plotësoja, mbi të gjitha, nevojat e mia dhe të realizoja atë që doja, kjo u bë e mundur vetëm përmes prodhimit tim të pavarur. Me Ibsen-in kam një lidhje që në vitet 70-të, sepse puna ime e diplomës ishte me temën “Armiku i Popullit” dhe doja të realizoja të njëjtën shfaqje në 40-vjetorin e aktrimit. Praktikisht, Dr.Stockman i Ibsenit ishte arsyeja pse zgjodha profesionin e aktorit në jetën time.

Sa vite i keni kushtuar Qendrës Teatrore për Fëmijë, si një tjetër aktivitet shumë i rëndësishëm në jetën tuaj teatrore profesionale?

– Angazhimi im në atë teatër ka më shumë se 20 vjet. Themeluesit ishim Dritro Kasapi, unë dhe Refet Abazi. Më pas Dritro u nis për në Stokholm. Refet në vitin 2008 iu përkushtua punës mësimore të FDA. Kështu mbeta vetëm me Qendrën. Në fillim kemi marrë mbështetje nga fondacionet dhe ambasadat, por pasi kam mbetur vetëm dy vjet kam marrë mjete për mirëmbajtje nga “Soros”, ndërsa në katër vitet e fundit nga Komuna e Çairit. Është e mahnitshme se si kam arritur të mbijetoj vitet e fundit dhe si kam ardhur në një gjendje pozitive "zero". Askush tjetër nuk do ta bënte këtë, por vetëm gjendja ime e çmendurisë sepse doja shumë t'i përkushtohesha fëmijëve shqiptarë, të cilët jo vetëm nuk kanë teatër për fëmijë, por as nuk kanë pasur mundësi të shohin një teatër. Jam shumë i gëzuar që arritëm të institucionalizojmë Qendrën Teatrore për Fëmijë, pa marrë parasysh se Ligji për shkombëtarizim na ka marrë hapësirën. Madje, gjatë vitit 2022 kemi në plan të pajisim edhe teatrin dhe sigurisht do të gjendet hapësira.

A ka një pension për një aktor dhe artist si ju?

- Unë jam pensionist vetëm për sa i përket të ardhurave mujore. Para dhjetë ditësh pata një premierë të re në Kosovë. Kam pasur një ofertë për të punuar në shfaqjen e re të Teatrit Shqiptar në Shkup, por më është dashur ta refuzoj për arsye shëndetësore. Meqë ra fjala, kam edhe projekte të tjera specifike me të cilat dua të punoj. Jemi në kontakt me Ivan Popovskin nga Moska për një projekt të ri që do ta përgatisim për “Verën e Ohrit”.

(Intervista u botua në “Shtypi Kulturor” nr. 107, në botimin e shtypur të gazetës “Shtypi i Lirë” në datat 27-28 nëntor 2021)

I dashur lexues,

Qasja jonë në përmbajtjen e internetit është falas, sepse ne besojmë në barazinë në informacion, pavarësisht nëse dikush mund të paguajë apo jo. Prandaj, për të vazhduar punën tonë, kërkojmë mbështetjen e komunitetit tonë të lexuesve duke e mbështetur financiarisht Shtypin e Lirë. Bëhuni anëtar i Sloboden Pechat për të ndihmuar objektet që do të na mundësojnë të ofrojmë informacion afatgjatë dhe cilësor dhe Së bashku të sigurojmë një zë të lirë dhe të pavarur që do të jetë GJITHMONË NË ANËN E POPULLIT.

MBËSHTETNI NJË SHTYP TË LIRË.
ME SHUME FILLESTARE 60 DENARË

Video e ditës