A do ta kalojë filtrin e kryetarit të Kuvendit? Talat Xhaferi Nisma e re për referendum, është dilema kryesore që nga lideri i së majtës Dimitar Apasiev bëri të ditur pyetjen e referendumit: “A jeni pro vazhdimit të negociatave me Bashkimin Evropian, duke pranuar konkluzionet parlamentare të 16 korrikut 2022?”.

Ekspertët e së drejtës kushtetuese dhe juristët kanë mendime të ndara nëse nisma do të kalojë. Apasiev është i bindur se është praktikisht e pamundur që nisma të refuzohet zyrtarisht dhe ligjërisht. LSDM qëndron në qëndrimin se referendumi nuk është i nevojshëm, ndërsa VMRO-DPMNE ende nuk ka deklaruar nëse do ta mbështesë iniciativën.

Apasiev në një intervistë për Kanalin 5 tha se iniciativa e Hristijan Mickoskit ishte formalisht dhe juridikisht korrekte, por se e majta, ndryshe nga VMRO-DPMNE, nuk do të sulmojë drejtpërdrejt Marrëveshjen me Bullgarinë, por Konkluzionet, me qëllim që për të cilën tha, “të mos i japim municion Talat Xhaferit që të pretendojë të jetë gjyqtar kushtetues, pra të interpretojë Kushtetutën”.

“Po shkojmë në një variant në të cilin narrativa do të jetë “kundër” dhe jo “për”, pra një narrativë e vazhdimit të frymës së protestave antiqeveritare kundër bullgarizimit, të cilat ishin më masive që nga ardhja e SDS në pushtet. ”, tha Apasiev.

Ai theksoi se do të kërkojnë referendum të detyrueshëm, dhe pasi që sipas Ligjit tonë për Referendum deklarata është “pro” dhe “kundër”, pret që qytetarët të votojnë kundër kësaj çështjeje.

“Çështja është se tani po shkojmë sipas nenit 24 të Ligjit për Referendumin, që në nivel shtetëror mund të thirret referendum për vendimet e Kuvendit ose për deklaratat e qytetarëve për çështje të tjera që vendos Kuvendi. Ato “çështje të tjera” për të cilat Kuvendi vendosi janë këto konkluzionet që po i nxjerrim në referendum”, tha Apasiev.

Sipas tij, problemi në Konkluzionet është në pikën 1 – e cila prezanton Kornizën Negociative dmth. tre dokumentet që nuk iu dorëzuan deputetëve dhe pika 3 D, e cila është e ashtuquajtura Propozimi francez.

“Nëse i lexon Konkluzionet, thua me vete, gjithçka është e mbrojtur – gjuha është e mbrojtur... Mirëpo pika 1 prezanton Kornizën Negociatore – ato janë tre dokumentet që nuk na janë dhënë neve si deputetë, ndaj na është dashur të kërkojmë që të na dorëzohen dhe pika 3-G – ky është propozimi i presidencës franceze. Këto janë dokumentet e kontestuara”, shpjegoi ai.

Iliev dhe Kekenovski mendojnë se iniciativa nuk duhet të refuzohet

Ish-kryetari i Gjykatës së Lartë Dane Iliev ai thotë për “Sloboden Pechat” se çështja është në rregull si nga ana formale ashtu edhe nga ajo juridike dhe sipas Kushtetutës.

“Ajo që është kulmi i demokracisë është e drejta për referendum”. Nisma është e justifikuar dhe e bazuar në Kushtetutë. Çështja e referendumit nuk ka elemente kontestuese dhe duhet të kalojë. Shpresoj që kryetari i Kuvendit, Talat Xhaferi, tani të jetë më i kujdesshëm dhe të respektojë procedurën, gjegjësisht të mos e vlerësojë vetë kushtetutshmërinë e pyetjes së referendumit, por nismën t'ia dorëzojë komisioneve dhe plenumit. Përndryshe, përgjegjësi është Xhaferi”, thotë Iliev.

Dhe profesori i së drejtës kushtetuese Jky Kekenovski beson se nisma e së majtës nuk duhet hedhur poshtë.

“Por siç kanë shkuar gjërat, nuk do të habitesha nëse do të gjenin sërish problem që të mos kalojë iniciativa, sido që të formulohet pyetja e referendumit”, thotë Kekenovski.

Dilema se iniciativa mund të refuzohet, sipas profesorit, është neni 28 paragrafi 3 i Ligjit për referendum, sipas të cilit “referendumi në nivel shtetëror nuk mund të thirret për çështjet për të cilat Kuvendi vendos me shumicë votash. deputetë të pranishëm, dhe duhet të ketë shumicën e votave nga deputetët e pranishëm që u takojnë komuniteteve që nuk janë shumicë në Republikën e Maqedonisë”. Por konkluzionet për propozimin francez që u votuan nga Kuvendi nuk iu nënshtruan votimit të dyfishtë, pra nuk u kërkua të votoheshin sipas parimit të Badenterit.

Megjithatë, sipas një njohësi tjetër të së drejtës kushtetuese, një referendum që në mënyrë indirekte i referohet marrëveshjeve ndërkombëtare nuk duhet të miratohet, sepse nëse referendumi mbahet dhe ai rezulton i suksesshëm, do të thotë anulim i marrëveshjes. Sipas tij, pyetja kryesore është se a lejohet të shkohet në referendum për çështje të tilla. Në çdo rast, thotë ai, vendimin nëse nisma për referendum është e rregullt dhe a është kushtetuese, në asnjë rast nuk duhet të merret nga kryetari i Kuvendit, por nga komisionet parlamentare dhe Kuvendi në seancë plenare.

VMRO-DPMNE tani për tani hesht edhe pse ka paralajmëruar mbështetje

LSDM e konsideron propozimin e së majtës si një përpjekje tjetër për të ndalur integrimet evropiane në mënyrë jokushtetuese.

“Kjo përpjekje nuk do të kalojë dhe vendi do të vazhdojë më tej drejt rrugës evropiane, sigurisht me të gjitha përfitimet që sjell ky proces. Të vetmit që janë kundër BE-së pikërisht në këtë fazë në të cilën jemi në fillim të negociatave dhe procesit të shqyrtimit janë Hristijan Mickoski dhe Levica. Koalicioni kriminal antievropian po kërkon shpëtim për kolltukun e tij, duke kërkuar shpëtimin me bllokada dhe dëmtime të shtetit. Maqedonia e Veriut ka filluar negociatat me BE-në dhe është detyrimi ynë si palë serioze shtetformuese të ecim përpara”, thotë ai. Darko Kaevski, Deputet nga LSDM.

Nga VMRO-DPMNE thonë se nismën e së majtës do ta komentojnë pasi të kenë qëndrim nga autoritetet partiake. Sipas VMRO-DPMNE-së, është mirë që po flitet për referendum, por do të presin shpjegimin e së majtës për çështjen e referendumit.

Ndonëse VMRO-DPMNE-ja ka paralajmëruar mbështetje për nismën e referendumit nga e majta, jozyrtarisht, është e pasigurt nëse partia më e madhe opozitare do të qëndrojë prapa pyetjes së referendumit dhe dilema e tyre qëndron në dyfishimin e pyetjes, e cila në pjesën e parë i referohet mbështetjes. për anëtarësim në BE, ndërsa në pjesën e dytë është kundër propozimit francez.

E majta bën me dije se javën e ardhshme do të fillojë procedura për mbledhjen e 100 nënshkrimeve, pas së cilës nënshkrimet do të dorëzohen në Komisionin Shtetëror të Zgjedhjeve për nismën e referendumit për fillimin e procedurës parlamentare.

Pendarovski: Referendumet etnike janë problem sigurie

Referendumi gjithmonë bëhet problem nëse është monoetnik, tha presidenti i vendit Stevo Pendarovski në një intervistë për TV Clan.

“Çdo herë në Maqedoni është problem sigurie, fillimisht destabilizimi politik, e pastaj domosdoshmërisht pason një problem sigurie nëse përpiqesh të bësh diçka në baza të pastërta etnike dhe kështu të përgjigjen radikalët nga ana tjetër dhe munden. Unë nuk i tremb ata që po përpiqen të bëjnë një referendum tani, bëjeni, megjithatë, ju e dini se vendi është heterogjen, ka qenë gjithmonë, gjithmonë do të jetë. Është shumë e rëndësishme në lëvizjet e tyre politike, e kam fjalën për ata që tani janë në pushtet, opozitë, të cilët kanë një situatë të votojnë që disa njerëz t'i mbështesin, duhet të veprojnë në mënyrë të balancuar”, thotë Pendarovski.