
Gjyshja Vandja është zhdukur
Ne duhet të jemi të përkushtuar me maturi për zgjidhjen e ndotjes, duke përdorur përvojën dhe rezultatet e provuara të qyteteve në mbarë botën që kanë trajtuar këtë problem global. Qeveria e Republikës së Maqedonisë duhet të merret seriozisht me këtë problem, sepse objektivisht pushteti vendimmarrës dhe financat janë nën kontrollin e saj.
Ajri i ndotur, jo vetëm në Shkup, por edhe në qytete të tjera të Maqedonisë, sidomos në ditët e dimrit, bëhet përditshmëria jonë, të cilën e mësohemi si diçka më normale. Fatkeqësisht, shëndeti ynë po e paguan taksën e ndotjes. Si asnjëherë më parë jemi shpallur kampionë bote, të parët për sa i përket ndotjes së ajrit! Shkupi, Strumica dhe qytete të tjera në Maqedoni mbajnë atributin e qyteteve më të ndotura në botë. Jemi dëshmitarë se ndotja e ajrit, pavarësisht masave të caktuara të marra nga pushteti vendor dhe qendror, është ende jashtëzakonisht e lartë dhe kërcënuese për jetën në afat të shkurtër.
Rekomanduar
Në titull, me një dozë cinizmi përmenda Baba Vandjan, një grua që kishte një dhunti të veçantë në vizionet e saj për të parashikuar të ardhmen, por edhe për të parashikuar zgjidhje. Ne nuk kemi nevojë që Baba Vandja të parashikojë një kolaps të dukshëm social me ndotjen e ajrit dhe të na ofrojë një zgjidhje të mundshme, ndaj si njerëz të civilizuar duhet ta zgjidhim këtë problem ndotjeje në mënyrë sistematike, më moderne dhe efikase.
Si një person që një pjesë të madhe të jetës së tij e kaloi jashtë Maqedonisë, pata privilegjin të krahasoj qytetet anembanë Evropës që në atë kohë kishin ajrin, ujin dhe tokën më të ndotur dhe sot janë mjedise ekologjikisht të pastra ku qytetarët gëzojnë avantazhet e një mjedis të shëndetshëm. Do të përmend qytetet Krakov dhe Katovicë në Poloni, vendet më të ndotura në ish-Republikën komuniste të Polonisë. Sot, ato qytete me ajrin e tyre janë disa nga më të pastrat në botë. Do të përmend edhe qytetin Essen në Gjermani, ku ishte përqendruar prodhimi më i madh i metalurgjisë së zezë, nga marka e njohur botërore Krupp, me ndotje të madhe. Ky qytet u shpall qyteti më i pastër në botë në vitin 2007. Sot, në Essen, ato mbetje janë të izoluara nga kontakti me ujin, ajrin dhe praninë njerëzore. Në ish-deponitë janë ndërtuar kodra të reja me gjelbërim të përhershëm dhe të pasur dhe me kontroll të plotë të mbetjeve që vendosen nën tokë.
Çfarë kanë bërë këto qytete për ajrin e tyre?
Ata likuiduan të gjithë industrinë e pistë të prodhimit. Imagjinoni, qyteti i Krakovit në Poloni mbylli një fabrikë hekuri me një kapacitet prej 2 milion ton prodhime hekuri në vit, që në thelb do të thotë 6 herë më i madh se sa një hekuri në Shkup. Ata mbyllën bateritë e koksit që prodhonin 3 milionë tonë koks në vit. Sot ato ndërtesa të vjetra industriale janë shndërruar në vende të mrekullueshme për të jetuar, me hapësira biznesi, hotele, restorante. Materiali i mbeturinave të depozituara nga kjo industri u eliminua në një periudhë shumë të shpejtë. Unë përmenda vetëm Krakovin, por e njëjta gjë vlen për të gjitha qytetet në të gjithë Evropën ku ishte përqendruar industria bazë dhe e pistë (nuk quhet rastësisht metalurgjia e zezë).
Kur një person i zakonshëm sëmuret, gjëja më e rëndësishme është ekzaminimi nga mjekë ekspertë për të vendosur diagnozën e saktë dhe njëkohësisht për të ofruar trajtime medikamentoze që duhet të zgjidhin problemin shëndetësor. Diagnoza në kohë është gjithmonë më e rëndësishmja. Diagnoza në rastin e ndotjes së ajrit në mbarë Maqedoninë duhet të bëhet nga ekspertë të kësaj fushe, të cilët do të zbulojnë shkakun e vërtetë të ndotjes së ajrit në vend dhe do të propozojnë masa për eliminimin e tij. Profesioni duhet të japë fjalën e fundit dhe rekomandimet. Jemi dëshmitarë se në Maqedoni ka objekte industriale që kanë efekt të dëmshëm në ndotjen e ajrit, duke mos respektuar standardet tashmë “të holla” mjedisore. Hekurorina e Shkupit nuk ekziston, por ka kompani që punojnë në hekurudhën e Shkupit dhe që janë padyshim bashkëfajtorë në ndotjen e ajrit. Deponitë e mbetjeve materiale nga të gjitha industritë në 80 vitet e fundit nuk janë zgjidhur deri më sot. Ato mbeturina janë tek ne, qytetarët e Republikës së Maqedonisë. Çfarë po bëhet me mbeturinat e Zhelezarës Shkup, Topilnicë-Veles, REK-Manastir, OHIS, Çimento, Oslomej-Kërçovë, Jugohrom-Jegunovc, Kuprum-Shkup dhe mbeturinat nga industria dikur e fortë e lëkurës si Godel, të cilat nuk kanë është pastruar edhe sot e kësaj dite.
Asbesti ka qenë mes nesh për dekada! Fatkeqësisht, ne thithim çdo ditë kancerogjenitetin e saj. Vendet e forta dhe të organizuara hoqën qafe këtë lloj materiali kanceroz 50-60 vjet më parë. Ne qytetarët e Republikës së Maqedonisë, veçanërisht Shkupianët, sot pimë ujë nga ky material kancerogjen i futur në gypat e asbestit. Për të mos thënë që i njëjti material është futur në të gjitha ndërtimet që datojnë jo shumë kohë më parë.
Një zgjidhje e menjëhershme është e nevojshme
Zgjidhja e këtij problemi nuk është aspak e thjeshtë, por është urgjentisht e nevojshme. Duhet të kërkohen kompanitë më të mira në botë, të specializuara për zbulimin e plotë të shkaqeve të ndotjes së ajrit në Maqedoni me ofertë për zgjidhje të qëndrueshme. Pasiviteti nuk të çon askund! Gjetjet se ne jemi një lider botëror në ndotjen e ajrit nuk do të thotë asgjë derisa të bëhet diçka. Jo vetëm ajri, duhet bërë një analizë e detajuar edhe e ujit dhe e tokës. Është e vetmja mënyrë për të arritur tek shkaqet e sakta, si të ndërtojmë të ardhmen tonë dhe të eliminojmë të gjitha veprimet e dëmshme për shëndetin e njeriut.
Është më se e qartë se shumë objekte të pista industriale duhet të zhduken ose të dislokohen, siç është Kombinati i Çimentos - Shkup dhe shumë objekte të tjera të vogla industriale që ndotin mjedisin tonë me prodhimin e tyre. Nuk ka rrugë tjetër. Kemi një problem serioz!
Gjyshja Vandja ka ikur sot. Por ka shumë politikanë dhe individë të shquar që besojnë se ky problem do të zgjidhet vetë ose besojnë tek Vanxha. Ne duhet të jemi të përkushtuar me maturi për zgjidhjen e ndotjes, duke përdorur përvojën dhe rezultatet e provuara të qyteteve në mbarë botën që kanë trajtuar këtë problem global. Qeveria e Republikës së Maqedonisë duhet të merret seriozisht me këtë problem, sepse objektivisht pushteti vendimmarrës dhe financat janë nën kontrollin e saj. Prandaj, sugjeroj që kryeministri ynë, si një nga prioritetet, t'i kushtojë pak nga koha e tij dhe të punësojë këshilltarë nga jashtë që kanë përvojë në zgjidhjen e problemeve të tilla. Kaq do të mjaftonte për një fillim të mbarë në luftën kundër ndotjes së përgjithshme të mjedisit në vendin tonë.
(Autori është biznesmen dhe ish-kryetar i komunës së Shkupit)
GJUHA NË TË CILËN JANË TË SHKRUARA SI DHE PAMJENJET E SHPREHURA NË KOLUNA NUK PASQYROJNË GJITHMONË POLITIKËN EDITORIALE TË "SHTYPIT TË LIRË"