До 1941 година Сирија беше под француски мандат, но француските трупи ја напуштија земјата по завршувањето на Втората светска војна. Во следните децении следеа дури 21 воен удар, последниот во ноември 1970 година предводен од 41-годишниот командант на воздухопловните сили Хафез ал Асад. Со оглед на бројните претходни преврати, не се претпоставуваше дека ова алавитско семејство ќе стане династија која со цврста рака ќе владее со Сирија повеќе од половина век.

Внатрешниот круг на новиот шеф на државата го сочинуваа неговите роднини: помладиот брат Рифат ги предводеше таканаречените одбранбени бригади, а зетот на Асад, Аднан Махлуф стана заменик-командант на претседателската гарда. Сопругата на претседателот, Асма, исто така одигра значајна улога во управувањето со земјата – таа потекнуваше од богатиот клан Махлуф, кој на многу начини делуваше како гарант за стабилноста на режимот.

И покрај неговиот автократски стил на владеење, Асад беше популарен меѓу Сиријците поради неговите економски и социјални реформи. Тој постави горни граници на цените на основните производи, а во својата надворешна политика се залагаше за обединување на арапскиот свет против американскиот империјализам и, како и многумина, го сметаше Израел за главен непријател на муслиманскиот свет.

Но, внатре во Сирија, тој жестоко се судри со членовите на Муслиманското братство, кои еднаш за малку ќе го убиеја. Најбруталната епизода во конфликтот меѓу режимот на Асад и исламистите се случи во февруари 1982 година, кога одбранбените бригади под команда на Рифат Асад го бомбардираа и упаднаа во градот Хама, при што загинаа десетици илјади луѓе, од кои многумина цивили.

Синот на престолонаследникот

Исламистите беа и смртни непријатели на Башар ал Асад, кој дојде на власт во јули 2000 година, по смртта на неговиот татко. Тој се соочи со бројни противници, а во февруари 2011 година полицијата приведе 15 тинејџери во југозападниот сириски град Дара за графити кои го критикуваат режимот. Две недели подоцна, започнаа протести против диктатурата, влијанието на војската и монополот на роднините на претседателот во политиката и економијата.

Одлуката за брутално задушување на немирите доведе до избувнување на крвава граѓанска војна, во која беа убиени најмалку 350.000 Сиријци, а шест милиони раселени. Првично, на владините сили им се спротивстави Слободната сириска армија, која се позиционираше како умерен дел од сириската опозиција и дејствуваше со поддршка на САД, Велика Британија и Франција. Со текот на времето, позицијата на секуларните противници на режимот на Асад ослабе, а главни непријатели на Асад станаа терористичките организации Ал Каеда и Исламската држава.

Башар ал Асад се одржа благодарение на помошта на Хезболах, а од 2015 година и директната интервенција на Русија. Но, иако ситуацијата е стабилизирана, поголемиот дел од територијата е повторно под владина контрола, а силите на Исламската држава се поразени, по брзата офанзива на сириската опозиција составена од исламистички организации, која започна во ноември 2024 година.

Во моментов, најважни во Сирија се салафитите, предводени од организацијата наречена Хајат Тахрир ал-Шам. Тоа е поранешен огранок на Ал Каеда во Сирија, порано познат како Џабхат ал Нусра, а од 2019 година тие работат како Хајат Тахрир ал-Шам под турско покровителство. Нивната цел беше да ја ослободат Сирија од Асад и успеаја. Под нив се уште голем број салафи групи кои имаат бројни регрути од постсоветскиот простор, од Узбекистан до Таџикистан, но и од Руската Федерација, на пример Дагестан.

Ништо без помош на Турција

Тешко дека исламистите би успеале без помошта на Турција на Ердоган, која регрутирала борци од Централна Азија, Блискиот Исток и Северна Африка, им плаќала плати и им обезбедувала сè што им е потребно. На крајот на краиштата, тие беа базирани во делови на Сирија кои се под турска окупација од 2019 година. Сите овие обучени сили ја започнаа офанзивата бидејќи Иран и Хезболах претрпеа големи загуби од Израелците, а моќниот сојузник на Асад, Русија беше заглавена во Украина.

Таип Ердоган мора да биде задоволен од развојот на настаните. Со години главната цел на Турција беше да го спречи формирањето на автономен, па дури и слободен курдски регион, а дополнителен мотив е неоотоманската политика на Ердоган со цел Турција да стане водечка сила на Блискиот Исток.

Поради оваа причина, Турција започна нелегална воена операција во октомври 2019 година со цел да создаде тампон зона на границата со Сирија. Набргу потоа, трупите на сириската армија влегоа во градот Тел Тамер додека Башар ал Асад и Курдите се договорија да се спротивстават на турската офанзива. Тел Тамер се наоѓа на стратешки важниот автопат М4, кој се протега од исток кон запад на Сирија, а Ердоган долго го чекаше моментот на одмазда. А Курдите се трн во око на исламистите.

Тие владеат во североисточна Сирија, каде што се наоѓаат нафтените полиња, и досега одржуваа лабава алијанса со режимот на Асад. Тоа е минато, а за очекување се борбите меѓу салафитите и Курдите кои се мразат, иако знаат привремено да соработуваат.

Но, веќе во еден од регионите на Сирија, салафитите тргнаа против Курдите и веројатно во иднина ќе се обидат да ги освојат нивните територии. Особено ако курдскиот сојузник, а тоа е Америка, навистина реши да ја напушти Сирија, како што најавува идниот претседател Доналд Трамп. Останува да се надеваме дека досега не отстапија во Вашингтон.

Исто така, големото прашање е што ќе се случи со алавитите, до неодамна привилегирана група која сочинува 13 отсто од сириското население. Иако лидерот на ХТС Абу Мохамед ал-Џулани изјави дека се подготвени за влада во која ќе бидат претставени сите малцинства, ориенталистката Дина Линијскаја од Универзитетот во Тел Авив во интервју за порталот Медуза рационално предупредува дека не треба да се верува во тоа затоа што сега сунитите бараат одмазда за децениското угнетување.

Таа прави паралела со Ирак по соборувањето на Садам Хусеин. Додека во Сирија угнетеното мнозинство беа сунити, во Ирак тие беа шиити, Садам и неговата елита беа сунити. Шиитите беа масовно убивани, понекогаш дури и со хемиско оружје, но кога Садам беше соборен, шиитите се свртеа против сунитите. Сунитите сега можат да го сторат истото против алавитите во Сирија.

Во централните делови има и неколку енклави под власта на Исламската држава, а американското воено воздухопловство ги бомбардира базите на ИСИЛ.

Друзите живеат на југот на Сирија, но тие се познати како заедница која се согласува со сите, без разлика кој ќе дојде на власт.