Начинот на кој Министерството за образование и наука се впушти во реформа на наставните програми за основното и средното школство во Македонија се чини како школски пример за тоа како НЕ ТРЕБА да се изведуваат овој вид на реформски зафати: прво да ги објавите суштинските решенија („новата концепција“, „интегрираните наставни програми“ и сл.) во реформите, а потоа да организирате консултативни средби со засегнатите страни (синдикати, професионални здруженија, невладини организации, надворешни експерти и тн.).

Затоа, нормално е што Министерството, предводено од Мила Царовска, како и самиот премиер Заев, се соочуваат со лавина реакции, делумно инспирирани од опозицијата (зошто да не, тоа им е работа), но во добар дел и од самите образовни и ним блиски структури кои треба да бидат предмет на важен дел од реформите. Во амбиент на нецелосни информации и нејасни правци на замислената реформа, без навремен брифинг за медиумите, се лиферуваа лажни вести во вообичаената фејсбук-хистерија, па наместо реформата да започне и да се спроведува со општествен ентузијазам, сега Владата е во фаза на кризно менаџирање на проектот, справувајќи се со деманти на дезинформациите и критиките во јавноста кои се закануваат да ја „потопат“ целата (неопходна) реформска замисла и проектот да го прогласат за „мртвороден“ уште пред и првпат да „заплаче“ на породувањето.

Откако им се побунија географите, историчарите, македонистите, музичарите и кој уште не, не би било за чудење ако и некое риболовно друштво деновиве излезе со соопштение во кое ќе ги отфрли предложените реформи, иако никој точно не знае какви се тие. Во тоа е и суштината на проблемот.

Реформата на образованието е секогаш, по дефиниција, „угорнина“ која тешко се искачува. Тоа е онаа општествена сфера во државата од која целата нација е засегната, сите се жалат на сè, секој има свој концепт за тоа што и како би требало да се менува, а најголем дел од вмешаните воопшто и не би биле несреќни ако ништо не се промени, барем додека тие не отидат во пензија. А, сите релевантни податоци и анализи за Северна Македонија покажуваат, со децении наназад, дека што и да се допре во таа сфера – од платите на вработените, до квалитетот на образовниот резултат – податоците се неповолни во различен степен на катастрофичност.

Не е ли таквата ситуација причина за ургентност, а не за недогледни „консултативни“ одлагања на реформите? Кога тоа Македонија ќе постигне консензус за реформа на образованието? Или на правосудството? Или на здравството? Или на…

Побрзо никогаш, одошто некогаш. Нашиот образовен систем, во принцип, особено во делот на општествените науки, е и политички најконзервативниот слој во општеството. Кога таму ќе се спомнат реформи, многумина се фаќаат за пиштолот на појасот.

Сепак, во ситуација кога со две соседни држави разговараме за промени во содржината на тоа што се предава во училиштата во областа на историјата и кога идентитетското либидо на Македонците, целосно незакрепнато од комплексноста на Преспанскиот договор, сега е под жестоки негаторски напади од Бугарија, со низа политички контроверзи што ја допираат европската иднина на државата, нормално е кога магловито и несмасно ќе најавите намера за „интегрирање“ на предмети и наставни содржини, да се соочите со фрустрациите во јавноста на која ѝ е преку глава од уште една серија оксфордски, кембрички и фински реформски модели за кои не знае дали треба повеќе да се секира за штетите или за користа од нивната примена.

Сето тоа е мултиплицирано и со последиците од корона-кризата, кога нервите на сите се истенчени, а можноста за продуктивна информативна кампања е сведена на совладување на фрустрациите од онлајн комуникациите и виртуелните блебетања по социјалните мрежи.

Можеби Мила Царовска се надеваше дека реформата во нејзиниот сектор треба да се направи „од заседа“. Обидот пропадна. Она што следува е нова рововска битка за редефинирање на македонското образование, а на тоа долгогодишно бојно поле не паметиме министер кој преживеал.