Администрацијата на актуелниот американски претседател Доналд Трамп бара нови услови за американските компании да пристапат до клучните минерали и енергетски ресурси во Украина, дополнително зголемувајќи ги своите економски барања од Киев, а во исто време се обидува да преговара за мировен договор со Русија, пишува Фајненшал тајмс.

Според двајца украински функционери, Вашингтон сака Киев да се согласи со прецизни одредби за тоа кој ќе има сопственост и контрола на заедничкиот инвестициски фонд. Покрај тоа, САД би можеле да бараат сопственост и на други важни економски ресурси, вклучувајќи ги и украинските нуклеарни централи.

Овој потег повторно ќе го отвори сè уште непотпишаниот договор за експлоатација на украинските минерали, кој беше договорен неколку дена пред Трамп и украинскиот претседател Володимир Зеленски јавно да разменуваат зборови во Белата куќа.

Трамп вели дека потпишувањето на договорот е блиску

Говорејќи во Белата куќа, Трамп рече дека САД планираат да потпишат договори за ретки метали и минерали низ целиот свет, но дека Украина е особен приоритет.

„Многу сме блиску до потпишување договор за ретки метали со Украина“, рече тој, но не откри повеќе детали.

Украинските власти изразија загриженост поради притисокот да се согласат со неповолни услови, особено откако Вашингтон привремено ја прекина испораката на оружје и размената на разузнавачки информации со Киев на почетокот на март.

Според информациите објавени од американскиот државен секретар Марко Рубио и советникот за национална безбедност Мајк Волц, Трамп и Зеленски разговарале телефонски оваа недела и „разговарале за снабдувањето со електрична енергија на Украина и нуклеарните централи“.

Прашањето за нуклеарните централи

„Претседателот Трамп рече дека Соединетите Држави можат да помогнат во управувањето со овие електрани, благодарение на нивното искуство во енергетскиот и комуналните сектори“, се вели во резимето на разговорот.

Се додава дека американската сопственост на овие системи би претставувала „најдобра заштита“ за енергетската инфраструктура на Украина.

Во средата, за време на онлајн брифингот со новинарите, Зеленски рече дека со Трамп разговарал само за една нуклеарна централа, онаа во Запорожје, која е најголема во Европа.

Оваа електрана се наоѓа на 650 километри југоисточно од Киев, на реката Днепар и е под контрола на руската војска од март 2022 година. Нејзините шест реактори моментално се во таканаречена „стенд бај“ состојба на ладно гаснење.

Администрацијата на Трамп смета дека американските економски инвестиции во Украина се доволна безбедносна гаранција која треба да ја спречи Русија да започне нов напад по евентуалниот прекин на огнот.

Оригинална првична верзија

Во февруари, Украина и САД постигнаа рамковен договор за заеднички развој на украинските минерални ресурси, вклучувајќи нафта и гас. Договорот, датиран на 25 февруари и првпат објавен од Фајненшл тајмс, беше помека верзија на оригиналната американска понуда.

Договорот ја отстрани претходната проценка за потенцијален приход од 500 милијарди долари од експлоатација на минерали и ги исклучи постоечките рударски проекти кои веќе го исполнуваат украинскиот државен буџет.

Додадена е реченица во која се вели дека САД „ги поддржуваат украинските напори да ги добијат безбедносните гаранции неопходни за траен мир“. Зеленски побара експлицитна американска гаранција за безбедноста на Украина во замена за споделување на приходите од нејзините богати природни ресурси.

Сепак, договорот што Украина го сметаше за задоволителен сè уште не е потпишан. Двете страни сè уште преговараат за поширок пакет кој вклучува економски и безбедносни прашања.

„Подготвени сме да потпишеме“, изјави висок украински функционер близок до Зеленски. „Би било чудно да се игнорира“, додаваат тие.

Поделби во Украина

Во меѓувреме двајца високи украински функционери вклучени во преговорите со Американците рекоа дека администрацијата на Трамп сè уште не претставила нови формални услови.

„Но, јасно ми е дека се преговара за поголема работа“, рече еден од нив, кој поради чувствителноста на темите сакаше да остане анонимен.

Портпаролот на Советот за национална безбедност на САД рече дека „економските партнерства поврзани со клучните минерали, енергијата и економскиот раст остануваат тема на разговор“, но дека фокусот сега е префрлен на „поширок прекин на огнот и пат кон траен мир“.

Украинците сакаа да го спроведат бавно и прво да го решат договорот за минерали пред да разговараат за пошироките аспекти на американската инвестиција.

Овие разговори предизвикаа голема загриженост во Украина.

„Од кога предавањето стратешки сектор на странска држава значи безбедност?“ напиша украинската опозициска пратеничка Ина Совсун на платформата X.

„Тоа повеќе звучи како преземање отколку како заштита“, предупреди таа.