Мразот од морето што го опкружува Антарктикот е далеку под секое претходно регистрирано зимско ниво, покажуваат сателитски податоци, поставувајќи загрижувачки нов репер за регионот кој некогаш изгледаше имун на глобалното затоплување.

„Ова е полошо од сè што сме виделе, речиси е неверојатно“, рече Валтер Мајер, кој го следи морскиот мраз во американскиот национален центар за податоци за снег и мраз.

Нестабилен Антарктик може да има далекусежни последици, предупредуваат експертите. Огромното пространство на мраз на Антарктикот ја регулира температурата на планетата бидејќи белата површина ја рефлектира сончевата енергија назад во атмосферата и ја лади водата под и околу неа, пишува Би-Би-Си.

Без мразот што ја лади планетата, Антарктикот од „Земјиниот фрижидер“ би можел да се претвори во „радијатор“, истакнуваат експертите. Мразот што лебди на површината на Антарктичкиот океан сега е помалку од 17 милиони квадратни километри – 1,5 милиони квадратни километри помалку од просекот во септември и далеку под претходните зимски рекордни ниски вредности.

Мејер не е оптимист дека морскиот мраз ќе закрепне во некоја значајна мера. Научниците сè уште се обидуваат да ги идентификуваат сите фактори кои доведоа до овогодинешното ниско ниво на мраз, но проучувањето на трендовите на Антарктикот историски претставуваше предизвик.

Во годината во која беа соборени неколку глобални рекорди за топлина и температура на океаните, некои научници инсистираат дека нискиот морски мраз е мерка што треба да се следи. „Можеме да видиме колку е поранливо“, вели д-р Роби Малет од Универзитетот во Манитоба, кој работи на полуостровот Антарктик.

Покрај изолацијата, екстремниот студ и силниот ветер, овогодинешниот тенок морски мраз уште повеќе им ја отежна работата на колегите. „Постои ризик ледената покривка да се откине и да исплива во море со нас“, вели д-р Малет.

Морскиот мраз се формира во зима (март до октомври) пред главно да се стопи во лето, и е дел од меѓусебно поврзан систем кој исто така се состои од санта мраз, копнен мраз и џиновски ледени плочи – пловечки проширувања на копнениот мраз. Морскиот мраз делува како заштитна ледена покривка која го покрива копното и го спречува затоплувањето на океаните.

Керолин Холмс од Британското Антарктичко истражување објаснува дека влијанијата од намалувањето на морскиот мраз би можеле да станат очигледни како што се приближува летото, кога постои потенцијал за незапирливо и неповратно топење на мразот.

Како што исчезнува повеќе морски мраз, темните области на океанот се изложени, кои почнуваат да ја апсорбираат сончевата светлина наместо да ја рефлектираат, што значи дека топлинската енергија делува на водата и се топи уште повеќе мраз. Научниците ова го нарекуваат ефект на мраз албедо.

Ова може да донесе многу повеќе топлина на планетата и да ја наруши вообичаената улога на Антарктикот како регулатор на глобалните температури. „Би било апсолутна катастрофа за светот да го разбуди антарктичкиот гигант“, вели проф. Мартин Зигерт, глациолог од Универзитетот во Ексетер.

Постојат индикации дека она што веќе се случува со ледените плочи на Антарктикот е на скалата на најлошото можно сценарио, проф. Ана Хог, научник од Универзитетот во Лидс.

Од 1990-тите, губењето на копнениот мраз од Антарктикот придонесе за 7,2 мм за зголемување на нивото на морето. Дури и скромното зголемување на нивото на морето може да резултира со опасно високи бранови на бури што би можеле да ги уништат крајбрежните заедници. Доколку значителни количества копнеен мраз почне да се топи, последиците би биле катастрофални за милиони луѓе ширум светот.

Како независен континент опкружен со вода, Антарктикот има свој временски и климатски систем. До 2016 година, зимскиот морски мраз на Антарктикот всушност растел. Но, во март 2022 година, екстремен топлотен бран го погоди источен Антарктик, придвижувајќи ги температурите до -10 степени Целзиусови кога требале да бидат околу -50.

„Кога почнав да го проучувам Антарктикот пред 30 години, не мислевме дека таму може да се случат екстремни временски настани“, вели професорот Зигерт.

Летниот мраз го надмина рекордното ниско ниво во три од изминатите седум години, вклучително и февруари 2023 година. Некои научници дури веруваат дека рекордно нискиот мраз може да значи фундаментална промена на континентот — промена на условите што го држеле регионот до сега изолиран. Оддалеченоста на Антарктикот и недостатокот на историски информации значат дека многу сè уште е непознато.

„Оваа област сè уште е „Дивиот Запад“ во научна смисла“, вели д-р Роби Малет. Научниците знаат до каде се протега морскиот мраз, но не и колку е дебел. Решавањето на таа загатка може радикално да ги промени климатските модели во регионот.

Во научната база Ротер, д-р Малет користи радарски инструменти за проучување на дебелината на морскиот мраз за меѓународен истражувачки проект наречен Дефиант. Тој и другите научници сè уште се обидуваат да откријат што предизвикува зимскиот мраз да исчезнува.

„Постои шанса ова да е навистина чуден израз на природна варијабилност“, вели Малет, што значи дека многу природни фактори можеле да создадат и да влијаат на регионот во исто време.

Овогодинешните рекордно топли океани веројатно се фактор кој придонесува, сугерираат научниците – топлата вода нема да замрзне. Исто така, можеби имало промени во океанските струи и ветрови кои влијаат на температурите на Антарктикот.

Временскиот феномен Ел Нињо, кој моментално се развива на Пацификот, може суптилно да придонесе за намалување на морскиот мраз, иако тој е сè уште слаб. Д-р. Малет вели дека има многу добри причини за загриженост: „Тоа е потенцијално алармантен знак за климатските промени на Антарктикот што го немало веќе 40 години. И дури сега се појавува“.