Една од главните грижи на некои светски и европски е како ќе влијае изборната победа на Доналд Трамп врз НАТО.

Неколку шефови на држави на изразија подготвеност да работат со него, но нагласија дека ќе ги заштитат интересите на Европа. На почетокот на изборите во САД, неколку европски политичари рекоа дека се загрижени за тоа што би можело да значи победата на Трамп, посебно во делот на помошта за Украина која доаѓа од НАТО.

Трамп постојано ја критикуваше Алијансата и се пожали дека САД премногу трошат за одбрана, во споредба со ЕУ членките.

Тој во едно свое обраќање додека траеше кампањата рече дека САД ќе ги бранат членките на НАТО од иден напад од Русија само доколку ги исполнат своите обврски за трошење за одбраната.

Шефот на алијансата Марк Руте, кој се сретна со Трамп неколку пати за време на неговиот 14-годишен мандат како холандски премиер, го пофали новоизбраниот претседател на САД во објава на платформата X, истовремено нагласувајќи ја важноста на НАТО.

„Се соочуваме со се поголем број предизвици на глобално ниво, од поагресивна Русија, до тероризам, до стратешка конкуренција со Кина, како и со зголемената усогласеност на Кина, Русија, Северна Кореја и Иран“, напиша Руте.

Руте, исто така, рече дека Трамп ќе биде добредојден од „посилна, поголема и пообединета алијанса“ и го нагласи порастот на трошоците за одбрана и производството меѓу земјите членки.

НАТО проценува дека 23 од нејзините 32 членки ќе ја исполнат целта да потрошат најмалку 2% од БДП за одбрана оваа година, што е повеќе од само три нации пред една деценија. Ова делумно се должи на притисокот врз алијансата од Трамп за време на неговото претходно претседателствување, но главно поради целосната инвазија на Русија на Украина, рекоа претходно официјални лица и аналитичари.

Додека Руте внимава на зборовите, да бидат завиени во дипломатски речник, другите во Европа не се толку дипломатски кога ги искажуваат своите ставови.

Марко Микелсон, претседател на естонската парламентарна комисија за надворешни работи, предупреди во објавата на X дека Европа мора да биде „подготвена да се бори за себе и за пријателите“.

„Без оглед на тоа што следниот претседател на САД е најверојатно Доналд Трамп, Европа мора да направи се за да го зачува трансатлантскиот сојуз, претстојат најтешките години на НАТО“, напиша Микелсон, кој е и шеф на естонската делегација во НАТО.

За Руте се вели дека тој добро се снашол со Трамп на нивните претходни состаноци и дека бил релативно добар од страна на новоизбраниот претседател на САД, пишува Еуроњуз.

На самитот на НАТО во 2018 година, каде што Трамп навести дека САД би можеле да ја напуштат Алијансата, тогашниот холандски премиер Руте го пофали американскиот претседател што ја натера Европа да троши повеќе за одбраната за време на неговиот мандат, иако тоа не е точно, според Дик Занди – шеф на безбедносната и одбранбената програма на хашкиот институт Клингендел.

„Но Руте му ја даде целата заслуга на Трамп, а потоа Трамп беше поласкан. Оттогаш, Руте доби многу добар билет за влез во Белата куќа за време на Трамп“, изјави Занди во неодамнешното интервју за Euronews.

Парите се важни

Соединетите Американски Држави ќе потрошат околу 968 милијарди долари (900 милијарди евра) за одбрана во 2024 година, според најновите проценки на Алијансата.

Сепак, САД се соочуваат со должничка криза, што покренува прашања за тоа како владата ќе ги одржува или зголеми трошоците за одбрана со камата за федералниот долг на рекордно високо ниво, а плановите за трошење и даноци на Трамп веројатно ќе видат само влошување на овој растечки товар.

Европските членки го зголемуваат нивото – релативно кажано – со тоа што Германија оваа година ја достигна целта за трошење на БДП од 2 отсто за прв пат од крајот на Студената војна, а Франција исто така го направи тоа. Многу земји кои граничат со Украина и Русија ги зголемија своите трошоци во екот на конфликтот, како што се Естонија, Финска, Романија, Унгарија и Полска.

Имено, Полска ги удвои трошоците за одбрана на повеќе од 4% од БДП во текот на последната деценија, а владата вети дека ќе го зголеми тој сооднос на 5% следната година, што ќе ја направи најголемиот придонесувач во Алијансата според уделот на економското производство.

Во вторникот, Руте ја посети Италија каде што се состана со италијанската премиерка Џорџија Мелони и претседателот Серџо Матарела за да разговараат за одбраната и поддршката за Украина.

Додека шефот на НАТО ја потсети италијанската премиерка за важноста на целта за трошење од 2 отсто – Италија е на пат да потроши 1,49 отсто од БДП за одбрана оваа година, помалку од 1,5 отсто во 2023 година – Мелони ги повика европските земји да преземат поголема улога во сојузот.

Загриженост за Украина

Соодветно, Италија ќе биде домаќин на следната конференција за обнова на Украина во 2025 година. Откако ја презеде функцијата пред неколку месеци, Руте се трудеше да ја добие западната поддршка за војната на земјата погодена од агресија. Алијансата е на пат да и обезбеди на Украина 40 милијарди евра оваа година, рече тој, и наводно се согласила да го задржи тоа ниво на финансирање во 2025 година.

Ова може да се покаже значајно со оглед на тоа што Трамп го критикуваше нивото на американската поддршка за Киев, при што администрацијата на Бајден и даде на Украина десетици милијарди долари воена и финансиска помош.

Ветувањето на Трамп дека би можел да го прекине конфликтот пред да ја преземе функцијата – без никакво дополнително објаснување – предизвика вознемиреност за тоа што би можело да значи за воените напори на Украина, особено со оглед на неговите повторени критики на украинскиот претседател Володимир Зеленски и претходните пофалби за рускиот Владимир Путин.

Вредноста на оружјето испорачано на Украина ќе падне на 34 милијарди евра од проектираните 59 милијарди евра доколку американската помош за Киев биде целосно укината, покажа истражувањето на германскиот универзитет во Кил.

Претходно оваа година, сојузниците на НАТО одлучија да преземат поголема улога во координирањето на снабдувањето со оружје за Украина, преземајќи ја одговорноста од САД за да го заштитат процесот поради загриженоста за тоа што може да значи претседателството на Трамп за напорите.

Додајте во мешавината сè понационалистичка и протекционистичка реторика на Републиканската партија, која некои аналитичари дури ја опишаа како изолационистичка, и автоматски расте стравот за тоа што би можело да повлече кога станува збор за ставот на САД кон НАТО и глобалната безбедност, пишува Еуроњуз.

Поранешниот француски министер за надворешни работи и научник, Хуберт Ведрин, ги опиша САД како „олимпијски ненамерни“. Нејзиниот став, рече тој, беше: „Победивме. Нашите вредности ќе бидат наметнати насекаде, со проповеди, санкции, бомбардирања и така натаму“.