Οι Σαντανιστές, γνωστοί και ως Σερκάνοι, έδρασαν ως οργανωμένη πολιτική ομάδα ακόμη και μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Συμμετείχαν ενεργά στις εργασίες της Προσωρινής Αντιπροσωπείας της ενιαίας πρώην Εσωτερικής Μακεδονικής Επαναστατικής Οργάνωσης. Αν και με τη λήξη των εργασιών της Προσωρινής Αντιπροσωπείας, μετά τον Νοέμβριο του 1919, έπαψε η ύπαρξη των Σέρβων ως πολιτικής ομάδας, ωστόσο συνέχισαν, ως άτομα, να διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στον μακεδονικό απελευθερωτικό αγώνα.

Αυτό το συμπέρασμα επιβεβαιώνεται ίσως καλύτερα από το τραγικό γεγονός ότι σχεδόν όλα τα πιο επιφανή μέλη αυτής της ομάδας σκοτώθηκαν κατά τη διάρκεια της παρατεταμένης σφαγής που το αυτόνομο VMRO των Aleksandrov και Mihailov διεξήγαγε εναντίον της αριστεράς του μακεδονικού επαναστατικού κινήματος. Σε κάθε περίπτωση, είναι γνωστό ότι μερικά από τα πιο επιφανή μέλη των Σαντανιστών συμμετείχαν στις διαπραγματεύσεις μεταξύ του αυτόνομου VMRO και του Βουλγαρικού Κομμουνιστικού Κόμματος (BKP), δηλαδή της Κομιντέρν και της Σοβιετικής Ένωσης, για την επίτευξη ενός «ενιαίου Μακεδονικό επαναστατικό μέτωπο» την άνοιξη και το καλοκαίρι του 1924.

Ο σανδανισμός στο μακεδονικό επαναστατικό κίνημα έχει επίσης το πλεονέκτημα να «γαλουχήσει» την ομοσπονδιακή ιδέα. Πρώτα από όλα, ως ευκαιρία για τη Μακεδονία να οικοδομηθεί ως αυτόνομη μονάδα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία με βάση ομοσπονδιακές αρχές, όπου όλοι οι χωριστοί λαοί της θα εκπροσωπούνται ισότιμα ​​στη διαχείριση των κρατικών υποθέσεων. Στη συνέχεια, ως ευκαιρία να συγκροτηθεί μια βαλκανική ομοσπονδία στα Βαλκάνια, στην οποία η Μακεδονία θα ήταν ξεχωριστή εθνική και πολιτική ενότητα. Όραμα που με ορισμένες τροποποιήσεις πραγματοποιήθηκε ουσιαστικά με τη δημιουργία της Δημοκρατικής Ομοσπονδιακής Μακεδονίας μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.

Καλλιέργεια συνείδησης

Υπάρχουν απόψεις ότι ο ίδιος ο Σαντάνσκι και οι στενότεροι συνεργάτες του υποστήριξαν τη θέση της «εθνικής ιδιαιτερότητας» των Μακεδόνων. Έτσι, ο Βάντσο Γκιόργκιεφ γράφει: «Ο Σαντάνσκι υπερασπίστηκε και επιβεβαίωσε την πολιτική και εθνική μοναδικότητα της Μακεδονίας και των Μακεδόνων. Τα ευρήματα αυτά προέρχονται από μαρτυρίες, πρώτα απ' όλα, των ιδεολογικών αντιπάλων του Σαντάνσκι και από άλλες ανεξάρτητες πηγές από διάφορες πηγές. Μέσα από αυτές εντοπίζονται οι απόψεις του Σαντάνσκι για την πολιτική και εθνική μοναδικότητα της Μακεδονίας και των Μακεδόνων σε σχέση με τη Βουλγαρία. Ωστόσο, ο αγώνας του Σαντάνσκι κατά της υπεροχής θα πρέπει να ερμηνευθεί ως αγώνας δύο αντίθετων εννοιών σχετικά με το Μακεδονικό ζήτημα, από τα οποία, στην κυριαρχία, η βουλγαρική πολιτική είχε σημαντική επιρροή, ενώ η αντίθεση στη βουλγαρική πολιτική ήταν πολιτικά και εθνικά αρχές.

Μπορεί κανείς να επισημάνει την παρατήρηση του Ελευθέριου Σταυρίδη, που ήταν ηγετική φυσιογνωμία του ΚΚΕ στη δεκαετία του 20 του 1913ου αιώνα, ο οποίος έγραψε ότι ο Σαντάνσκι ήταν ο άνθρωπος «που προκάλεσε το μεγαλύτερο κακό που μπορούσε να κάνει ένας άνθρωπος στη Βουλγαρία». «οι εμπόδισαν τους σλαβόφωνους κατοίκους της Μακεδονίας να θεωρούν τους εαυτούς τους Βούλγαρους, καλλιεργώντας τη μακεδονική εθνική συνείδηση». Μάλιστα, ο ήδη αναφερόμενος Ρώσος δημοσιογράφος Βοντοβόζοφ, σχεδόν μετά τον θάνατο του Σαντάνσκι, γράφοντας τη βιογραφία του, σημείωσε τα εξής: «Ο Σαντάνσκι γεννήθηκε... σε εκείνο το μέρος της Μακεδονίας που, σύμφωνα με την Ειρήνη του Βουκουρεστίου του XNUMX. , περιήλθε στην κυριαρχία της Ελλάδας. Από την εθνική του καταγωγή ήταν καθαρός Σλάβος και η μητρική του γλώσσα μπορεί να θεωρηθεί αρκετά κοντά, αλλά ξεχωριστή από τη βουλγαρική γλώσσα».

Το ζήτημα της γλώσσας

Σχετικά με τη στάση του Σαντάνσκι και των Σαντανιστών απέναντι στην «εθνική ιδιαιτερότητα» των Μακεδόνων, είναι απαραίτητο να ληφθούν υπόψη μια σειρά από ενδείξεις ότι στους κύκλους της μακεδονικής αριστεράς η «μακεδονική γλώσσα» θεωρούνταν αποτελεσματικό μέσο ορίζοντας μια ξεχωριστή μακεδονική εθνική συνείδηση.

Ωστόσο, ο Ivan Katarjiev έχει δίκιο όταν καταλήγει στα εξής: «Ωστόσο, ούτε ο Σαντάνσκι ούτε η αριστερά στο σύνολό της, που ήταν ψηλά πάνω από το περιβάλλον και τον χρόνο στον οποίο έζησαν και εργάστηκαν και εξέφρασαν σχετικά καθαρά τη σκέψη της μακεδονικής εθνικής τους ταυτότητας στο την προγραμματική και πρακτική πολιτική τους δραστηριότητα, δεν τόνισαν αρκετά δυναμικά τις συναισθηματικές πτυχές στις πρακτικές τους ενέργειες. Το ζήτημα της γλώσσας και ιδιαίτερα της γλώσσας στην εκπαίδευση, καθώς και η θέση και η διαχείριση της εκκλησίας στη Μακεδονία, δεν ήταν στο επίκεντρο της πολιτικής δράσης».

Ανάλογη είναι και η εκτίμηση του Μανόλ Παντέφσκι, ο οποίος λέει: «Δεν θα λέγαμε κάτι καινούργιο αν αναφέρουμε ότι ούτε η αριστερά έχει ολοκληρώσει το πρόγραμμά της με τις απαιτήσεις για τη μακεδονική λογοτεχνική γλώσσα και τον μακεδονικό εθνικό πολιτισμό».

Η σύγχρονη Μεγάλη Βουλγαρική ιστοριογραφία αποδίδει το γεγονός ότι δήθεν ήταν «υπασπιστής του μπολσεβικισμού και του κομμουνισμού» ως το «πιο αρνητικό χαρακτηριστικό» της Τζέιν Σαντάνσκι. Ξεκινώντας βέβαια από την αυθαίρετη και λανθασμένη άποψη ότι ο «σοσιαλισμός» είναι, από μόνος του, κάποιου είδους αρνητική ιδεολογία και πρακτική.

Πολλοί συγγραφείς από τη Βουλγαρία, για να δυσφημήσουν τον Σαντάνσκι και τους υποστηρικτές του από την αριστερά του MRO, τους χαρακτηρίζουν «σοσιαλιστές», «μπολσεβίκους», «κομμουνιστές»... Η δήλωση του «Μακεδόνα» διπλωμάτη Simeon Radev ότι ο Sandanski είναι ένας «τρομοκράτης του διεθνισμού», με τον οποίο μάλιστα ο Σαντάνσκι περιλαμβάνεται στο στρατόπεδο του παγκόσμιου κομμουνιστικού κινήματος, οι Βούλγαροι εθνικιστές και ρεβιζιονιστές το τροποποιούν και το επαναλαμβάνουν επίμονα, όπως, για παράδειγμα, ο Χρίστο Γκεόργκιεφ στο έργο του «Οι ουτοπίες της Τζέιν. Sandanski», τυπώθηκε στη Σόφια το 2013.

(συνεχίζεται)

Διαβάστε τα υπόλοιπα μέρη του φειγιέ: Η Τζέιν Σαντάνσκι και ο Σαντανισμός στο Μακεδονικό απελευθερωτικό κίνημα

ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ: Οι ανώτατοι ηγέτες αναζητούσαν το «κεφάλι του Σαντάνσκι»! (1)

ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ: Ο «Δηλητηριώδης Μακεδονισμός» του Σαντάνσκι (2)

ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ: Οι δολοφονίες των Γκαρβάνοφ και Σαράφοφ (3)

ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟ: Η Επανάσταση των Νεότουρκων και η Τζέιν Σαντάνσκι (4)

ΜΕΡΟΣ ΠΕΜΠΤΟ:Μανιφέστο του Σαντάνσκι προς όλα τα έθνη της αυτοκρατορίας (5)

ΜΕΡΟΣ ΕΚΤΟ: Ο Σαντάνσκι είναι στόχος πολλαπλών δολοφονιών (6)

ΕΒΔΟΜΟ ΜΕΡΟΣ: Ο Σαντάνσκι εκκαθαρίστηκε στην πλάτη, από ενέδρα (7)

ΜΕΡΟΣ ΟΓΔΟΜΟ: Απαξίωση του χαρακτήρα της Τζέιν και της πολιτικής του (8)

ΕΝΑΤΟ ΜΕΡΟΣ: Ο αγώνας του Σαντάνσκι για την ανεξαρτησία της ΠΓΔΜ (9)

ΕΝΟΤΗΤΑ ΔΕΚΑΤΗ: Ο αντικυβερνισμός και ο μακεδονισμός του Σαντάνσκι και των Σαντανιστών (10)