Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία προκάλεσε ευρύ φάσμα αντιδράσεων στον κόσμο. Ενώ η Δύση κινητοποιείται για να υποστηρίξει το Κίεβο και να τιμωρήσει τη Μόσχα, μεγάλο μέρος του λεγόμενου Παγκόσμιου Νότου είτε δεν θέλει να παρασυρθεί σε έναν πόλεμο που λένε ότι δεν είναι δικός του, είτε ακόμη και παρέχει διπλωματική και οικονομική υποστήριξη στο καθεστώς του Βλαντιμίρ Πούτιν.

Μπορεί η Ουκρανία να εμπλέξει τον Παγκόσμιο Νότο; Πόση επιρροή έχει το Κίεβο στο Δελχί, τη Βραζιλία ή την Τζακάρτα;

Ο Ουκρανός πρόεδρος Volodymyr Zelensky, με την πρόσφατη διπλωματική επίθεση, που τον οδήγησε στο Λονδίνο, τη Ρώμη, το Παρίσι, το Βερολίνο, την Τζέντα και τη Χιροσίμα στη σύνοδο κορυφής των G-7, εξασφάλισε την υποστήριξη πλούσιων δυτικών χωρών.

«Δυστυχώς, υπάρχουν κάποιοι στον κόσμο, αλλά και εδώ, ανάμεσά σας, που κλείνουν τα μάτια στις παράνομες προσαρτήσεις», είπε ο Ζελένσκι στα μέσα Μαΐου, κατά τη διάρκεια μιας αιφνιδιαστικής επίσκεψης στη σύνοδο κορυφής του Αραβικού Συνδέσμου στη Τζέντα.

Ο Παγκόσμιος Νότος έχει μέχρι στιγμής ασχοληθεί πολύ με την αναζήτηση της κλιματικής δικαιοσύνης, αλλά παρέμεινε στο περιθώριο στον αποικιακό πόλεμο που διεξήγαγε η Ρωσία εναντίον της Ουκρανίας. Βλέπει τα πράγματα από διαφορετική οπτική γωνία: οι χώρες που υποστηρίζουν την Ουκρανία είναι κυρίως οι ίδιες που αποίκησαν τον Παγκόσμιο Νότο.

«Αυτό που συνέβη στις Ηνωμένες Πολιτείες είναι ότι το πλαίσιο -- δημοκρατία εναντίον απολυταρχίας -- καθόρισε τη θέση του Μπάιντεν και την εξωτερική του πολιτική, αλλά δεν νομίζω ότι αυτό ισχύει για μεγάλο μέρος του υπόλοιπου κόσμου. Δεν είναι ένα πλαίσιο με το οποίο ταυτίζονται με πολλούς τρόπους», δήλωσε η Rachel Rizzo του Ευρωπαϊκού Κέντρου της Ατλαντικής Συμμαχίας.

Η νέα συγκέντρωση ξεκίνησε αρχικά σε ιδεολογική βάση μεταξύ Μόσχας και Πεκίνου, όπου δεν κρύβουν την ανάδυση ενός κοινού μετώπου ενάντια στον μονοπολικό κόσμο που κυριαρχείται από την Αμερική. Προσφέρουν τις «παραδοσιακές αξίες» τους ως εναλλακτική στις «νεοφιλελεύθερες ελίτ». Η παγκόσμια ενοποιημένη Κίνα βρίσκεται σε πιο ευνοϊκή θέση επειδή δεν χρειάζεται να ενσωματώσει αποκλειστικά την Ευρασία, σε αντίθεση με την απομονωμένη Ρωσία.

Οι χώρες BRICS – Βραζιλία, Ινδία, Νότια Αφρική, Κίνα και Ρωσία – αμφισβητούν όλο και περισσότερο την παγκόσμια κυριαρχία της Δύσης, τόσο πολιτική όσο και οικονομική. Γίνονται σοβαρός αντίπαλος του G-7, της ομάδας των πιο ανεπτυγμένων χωρών στον κόσμο.

Ο χώρος ανοίγεται για χώρες όπως η Ινδία, η Τουρκία ή η Σαουδική Αραβία, που είναι ισχυρές περιφερειακές δυνάμεις, αλλά όχι αρκετά ισχυρές για να διαμορφώσουν την παγκόσμια τάξη πραγμάτων. Δεν κρύβουν τη φιλοδοξία τους, σε συνεργασία με την Κίνα και τη Ρωσία, να συμμετάσχουν στην αναμόρφωση της μεταδυτικής παγκόσμιας τάξης πραγμάτων. Απαιτούν μεταρρύθμιση του συστήματος των Ηνωμένων Εθνών.

Η Νότια Αφρική προκάλεσε πολλές διαμάχες όταν πραγματοποίησε κοινές στρατιωτικές ασκήσεις με τη Ρωσία και την Κίνα τον Φεβρουάριο - την επέτειο της επιθετικότητας του Πούτιν. Το Ριάντ εξέπληξε δυσάρεστα την Ουάσιγκτον όταν φιλοξένησε τον πρόεδρο της Βενεζουέλας. Πολλές χώρες, όπως το Κατάρ, το Μάλι, η Μπουρκίνα Φάσο ή η Κολομβία, προσπαθούν να αποκομίσουν οικονομικά οφέλη αρνούμενοι να πάρουν μέρος στον πόλεμο της Ουκρανίας.

Η μονάδα πληροφοριών του «Economist» με έδρα το Λονδίνο καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η καθαρή υποστήριξη προς τη Ρωσία αυξήθηκε το έτος μετά την επίθεση και ότι αυτές οι χώρες αποτελούν το 31 τοις εκατό του παγκόσμιου πληθυσμού. Η σφαίρα επιρροής της Ρωσίας επεκτείνεται χάρη σε μια πιο επιθετική εκστρατεία και την εμπλεκόμενη διπλωματία. Η προπαγάνδα του Πούτιν επιμένει ότι οι δυτικές κυρώσεις προκάλεσαν την παγκόσμια ενεργειακή κρίση και απείλησαν την επισιτιστική ασφάλεια. Η Δύση αποτυγχάνει να μπλοκάρει τις αφηγήσεις του Κρεμλίνου, αναφέρει η έκθεση.

Η Κίνα, η Ρωσία, η Ινδία, το Ιράν και οι χώρες του Παγκόσμιου Νότου, μέσω του εμπορίου και των μεταφορών, οικοδομούν μια νέα γεωστρατηγική συνεργασία πέρα ​​από την εμβέλεια του δολαρίου ΗΠΑ και του Πολεμικού Ναυτικού των ΗΠΑ. Είναι ένα μπλοκ που θα μπορούσε να γίνει η μεγαλύτερη απειλή για τα συμφέροντα των ΗΠΑ εδώ και δεκαετίες.

Τα τελευταία χρόνια, η Ουάσιγκτον έχει θέσει την περιοχή Ινδο-Ειρηνικού ως την υψηλότερη προτεραιότητα στην εξωτερική της πολιτική και προσπάθησε να διατηρήσει την παγκόσμια ισορροπία διατηρώντας την Ευρασία διχασμένη. Οι ΗΠΑ εξακολουθούν να ηγούνται ενός συνασπισμού δημοκρατικών συμμάχων, αλλά στο περιθώριο της Ευρασίας: οι αντίπαλοι που βρίσκονται στο κέντρο ενώνονται.

Οι χώρες του Παγκόσμιου Νότου, τόσο πλούσιες όσο και φτωχές, γίνονται στόχοι και των δύο αντίπαλων μπλοκ. Η αξία τους αυξάνεται. Γίνονται κρίσιμα στη σύγκρουση μεταξύ του φρουρίου Ευρασίας και του λεγόμενου «ελεύθερου κόσμου». Το Δελχί, το Ριάντ ή η Άγκυρα ξέρουν πώς να εκμεταλλεύονται επιδέξια την ευκαιρία που τους παρουσιάζεται.

Η εισβολή του Πούτιν απλώς επιτάχυνε τη δημιουργία ενός νέου ευρασιατικού πυρήνα. Ο πόλεμος έφερε στο προσκήνιο τη στρατιωτική διάσταση της συνεργασίας τους.

Η Ρωσία και η Βόρεια Κορέα έχουν ενισχύσει τους δεσμούς επειδή οι Ρώσοι χρειάζονται βλήματα πυροβολικού. Η Μόσχα και η Τεχεράνη οικοδομούν μια «περιεκτική στρατιωτική συνεργασία», όπως την περιέγραψε ο διευθυντής της CIA Γουίλιαμ Μπερνς.

Η Κίνα αρνήθηκε να υποστηρίξει στρατιωτικά τους Ρώσους, φοβούμενη τις αμερικανικές και ευρωπαϊκές κυρώσεις, αλλά παρέχει μη μαχητική υποστήριξη στη Μόσχα, η οποία με τη σειρά της βοηθά την πολεμική προσπάθεια του Πούτιν. Η παρουσία ανώτερων Κινέζων στρατιωτικών εμπειρογνωμόνων στη σύνοδο κορυφής μεταξύ του Πούτιν και του προέδρου Σι Τζινπίνγκ στη Μόσχα έχει τροφοδοτήσει εικασίες για εξαγωγές όπλων και προηγμένης τεχνολογίας - κάτι που το Πεκίνο συνεχίζει να αρνείται.

Η Κίνα και η Ρωσία αναδιαρθρώνουν ταυτόχρονα το διεθνές εμπόριο και διώχνουν το δολάριο η μια από τις συναλλαγές της άλλης. Μαζί τους προστίθεται το Ιράν, το οποίο πειραματίζεται με τους Κινέζους, και η Σαουδική Αραβία ανακοίνωσε ότι θα χρεώσει τις εξαγωγές πετρελαίου στην Κίνα σε γιουάν, ένα νόμισμα που ανέλαβε τον ηγετικό ρόλο στο χρηματιστήριο της Μόσχας τον Φεβρουάριο. Οικοδομείται ένα οικονομικό σύστημα που δεν θα παραγκωνίσει το δολάριο, αλλά θα μετατοπίσει ένα σημαντικό μέρος της επιχειρηματικής δραστηριότητας στο γιουάν, καθιστώντας τους συμμάχους της Κίνας πιο ανθεκτικούς σε οποιαδήποτε τιμωρητικά μέτρα των ΗΠΑ.

Μια ειρηνική λύση στον πόλεμο της Ουκρανίας είναι μια μακρινή προοπτική. Κατάπαυση του πυρός δεν σημαίνει ειρήνη. Καμία αρχή στο Κίεβο δεν θα δεχτεί να παραδώσει τα εδάφη που ελέγχονται τώρα από τη Ρωσία. Ο πόλεμος μπορεί να έχει παγώσει, αλλά είναι απίθανο να τελειώσει με μια διευθέτηση μέσω διαπραγματεύσεων. Μια «κορεατική λύση» είναι πιθανή, που συνεπάγεται νέες οριοθετικές γραμμές και ανακωχή. Μια τέτοια λύση σημαίνει αντιπαράθεση και εντάσεις για τα επόμενα χρόνια. Η Ουκρανία παραμένει μια μακροπρόθεσμη δοκιμασία των σχέσεων μεταξύ Ρωσίας και Δύσης.

Αυτό που αναδύεται είναι μια νέα τάξη πραγμάτων που φεύγει από τα όρια του Ψυχρού Πολέμου, τη μάχη μεταξύ δημοκρατίας και ολοκληρωτισμού. Οι πολιτικές ταυτότητας των νέων «μεσαίων υπερδυνάμεων» ενισχύονται. Θα έχει μεγαλύτερη σημασία για τον Παγκόσμιο Νότο από τους ιδεολογικούς διαχωρισμούς του παρελθόντος. Εδώ η Κίνα τοποθετείται ως ηγέτης. Η Δύση θα κάνει τα πάντα για να μην συμβεί αυτό και να διατηρήσει τη φιλελεύθερη τάξη πραγμάτων. Θα ασχοληθούμε περισσότερο με τη νέα παγκόσμια αταξία παρά σε μια νέα παγκόσμια τάξη πραγμάτων.

(Ο συγγραφέας είναι δημοσιογράφος)

Η ΓΛΩΣΣΑ ΠΟΥ ΕΙΝΑΙ ΓΡΑΜΜΕΝΕΣ, ΚΑΘΩΣ ΚΑΙ ΟΙ ΑΠΟΨΕΙΣ ΠΟΥ ΕΚΦΡΑΖΟΝΤΑΙ ΣΤΙΣ ΣΤΗΛΕΣ, ΔΕΝ ΑΝΤΙΚΤΑΚΛΟΥΝ ΠΑΝΤΑ ΤΗ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΟΥ "ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΤΥΠΟΥ"