Με το δυόδραμα «Oxygen» του Ivan Viripaev, σε σκηνοθεσία Ivan Jercic, ξεκίνησε στις 10 Νοεμβρίου στο Εθνικό Θέατρο της Μπίτολα το 47ο Ανοιχτό Θέατρο Νέων (MOT), το οποίο φέτος έχει ως προγραμματικό επίκεντρο τις μακεδονικές παραγωγές.

Το διεθνές φεστιβάλ θεάτρου «Young Open Theater» είναι ένα από τα σύμβολα της πολιτιστικής ζωής στην πόλη των Σκοπίων. Η σχεδόν πέντε δεκαετίες συνέχειά του έδωσε τη δυνατότητα να δημιουργηθούν πολλές γενιές λάτρεις της θεατρικής τέχνης. Η εναλλακτική ιδέα, η εστίαση στην ανεξάρτητη σκηνή, η άτυπη επικοινωνία μεταξύ ηθοποιών και κοινού μετά τις παραστάσεις, οι πολύωρες συζητήσεις για την τέχνη του θεάτρου ήταν πάντα χαρακτηριστικό της ΔΟΕ. Δημιουργώντας τη δική της παράδοση, η ΔΟΕ έχει χτίσει ισχυρή κριτική σκέψη και υψηλά κριτήρια για την αισθητική του θεάτρου.

Οι πρώτες ανακοινώσεις για τη φετινή 47η διοργάνωση της ΔΟΕ δεν ήταν ιδιαίτερα αισιόδοξες, ειδικά σε σχέση με τον δραστικά μειωμένο προϋπολογισμό, αλλά η ομάδα του Πολιτιστικού Κέντρου Νέων έδειξε και πάλι την «πείραξή» της και μπήκε γενναία σε άλλη μια θεατρική περιπέτεια. Την αισιοδοξία τους μεταφέρει χωρίς επιφυλάξεις ο συντάκτης του προγράμματος της ΔΟΕ - Ruse Arsov.

Τη χρονιά που το MCC γιορτάζει τα 50 χρόνια ύπαρξης, μια τεράστια πρόκληση για την ομάδα του MCC είναι να διατηρήσει τη συνέχεια του Διεθνούς Φεστιβάλ Θεάτρου «Young Open Theater» (MOT). Το φεστιβάλ βρίσκεται ήδη σε εξέλιξη, αλλά ποιος ήταν ο λόγος που τέθηκε το δίλημμα αν θα γίνει καθόλου;

- Πολύ συχνά η ΔΟΕ βρισκόταν σε σταυροδρόμι, και τις περισσότερες φορές έπαιρνε μια απόφαση την τελευταία στιγμή και πάντα επέλεγε τη σωστή κατεύθυνση. Πολύ συχνά τονίζουμε το γεγονός ότι η ΔΟΕ είναι ένα από τα παλαιότερα περιφερειακά διεθνή φεστιβάλ θεάτρου, αλλά σίγουρα η ΔΟΕ είναι επίσης ένα από τα λίγα παραδείγματα σε όλη την Ευρώπη, σχεδόν πέντε δεκαετιών συνέχειας χωρίς διάλειμμα ούτε ενός έτους. Και όταν η πανδημία σταμάτησε ολόκληρο τον κόσμο, η ΔΟΕ δεν σταμάτησε – είχε δύο πανδημικές εκδόσεις και ήταν ένα σπάνιο παράδειγμα προγραμματικής δέσμευσης και επιμονής. Αντί όμως για βραβείο και έπαινο, μας υποδέχτηκαν άσχημα νέα στην αρχή της χρονιάς, όταν μάθαμε ότι ο προϋπολογισμός του φεστιβάλ μειώθηκε κυριολεκτικά στο μισό. Ήταν απλώς ένας προϋπολογισμός για κάποιο άλλο φεστιβάλ.

Στην πρώτη ανακοίνωση για το φεστιβάλ υποδείξατε ότι φέτος εργάζεστε με το μικρότερο μπάτζετ τα τελευταία 20 χρόνια. Είναι μόνο αποτέλεσμα της οικονομικής κρίσης και της αναγκαστικής «λιτότητας» ή είναι απόρροια του «συστημικού λάθους» ως προς τη στήριξη φεστιβάλ αυτού του τύπου;

– Στην αρχή πιστεύαμε πολύ ότι ήταν λάθος και ότι υπήρχε αρκετός χρόνος για να διορθωθούν τα λάθη. Σε μια χρονιά που το ICC γιορτάζει τα 50 του χρόνια, θέλαμε να πιστεύουμε ότι, ωστόσο, θα βρεθεί τρόπος να καταστεί δυνατή μια αξιόλογη λειτουργία προγράμματος, και όχι μόνο στη ΔΟΕ, αλλά και σε όλα τα άλλα προγράμματα της ΔΟΕ. Η οικονομική κρίση και η λιτότητα ήρθαν αργότερα, και πρόσθεσαν μόνο αλάτι στην πληγή. Εδώ όμως οι πολιτιστικοί εργάτες είναι γνωστοί για το πείσμα τους, οπότε έγιναν και τα «Σινεντάι» και «Ζντράβο Μλάντι» και τώρα γίνεται η ΔΟΕ.

Με τα χρόνια, «Η δύναμη του θεάτρου» και «Θέατρο στο σταυροδρόμι» εμφανίστηκαν ως βασικά μότο της ΔΟΕ. Φέτος, κατά κάποιο τρόπο, γίνεται ένας συνδυασμός των δύο. Ποιο θα ταιριάζει καλύτερα στο προσφερόμενο πρόγραμμα;

– «Η δύναμη του θεάτρου στο σταυροδρόμι». Αν και πρόκειται για δύο βασικά συνθήματα για το φεστιβάλ από άλλη εποχή, τώρα το «λιώσιμο» τους αντικατοπτρίζει καλύτερα τη θέση και τον ρόλο του θεάτρου αυτή τη στιγμή. Και αυτή η θέση αναμφίβολα αντικατοπτρίζεται και φαίνεται σε όλο το πρόγραμμα του φεστιβάλ.

Πώς καταφέρατε να συγκεντρώσετε το διεθνές πρόγραμμα, δεδομένου ότι καταλαμβάνει μεγάλο μέρος του προϋπολογισμού;

- Αποφασίσαμε για μικρότερες μορφές παραγωγής, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι είναι λιγότερο ποιοτικές ή λιγότερο σημαντικές. Αντιθέτως. Έχουμε ένα πρόγραμμα στο οποίο στεκόμαστε πλήρως πίσω, το καθένα από τα οποία χρησιμοποιεί με τον δικό του τρόπο το θέατρο ως εργαλείο για να προβληματιστεί και να ανταποκριθεί σε αυτήν την εποχή. Όπως πολλές φορές στο παρελθόν, σύμφωνα με την αρχή του «κάνουμε μαζί», φέτος η ΔΟΕ βασίστηκε επίσης στη συνεργασία με άλλους εγχώριους και ξένους εταίρους, συμπεριλαμβανομένης της «Locomotive» - του Κέντρου Νέων Πρωτοβουλιών στον Πολιτισμό, στο οποίο εμπιστευτήκαμε το επιμελητικό μέρος του διεθνούς χορευτικού προγράμματος στο φεστιβάλ.

Στο πρόγραμμα σημειώνουμε ότι διακόπτεται η μακρόχρονη παράδοση επίσκεψης στο Σλοβενικό Θέατρο Νέων από τη Λιουμπλιάνα. Ωστόσο, οκτώ παραγωγές στο διεθνές πρόγραμμα έρχονται στα Σκόπια. Ποια ήταν τα κριτήρια επιλογής του προγράμματος;

- Το φεστιβάλ ΔΟΕ έχει μια ιδιαίτερη σχέση αμοιβαίου σεβασμού και συνεργασίας με το Σλοβενικό Θέατρο Νέων από τη Λιουμπλιάνα. Ο Μλαντίνσκο έχει δείξει παραγωγές της ΔΟΕ, όσο και εκδόσεις της ΔΟΕ. Όμως, παρόλο που όλες οι συμφωνίες για τη φετινή συμμετοχή της ΔΟΕ ολοκληρώθηκαν πριν από λιγότερο από ένα μήνα, για τεχνικούς λόγους αναγκάστηκαν να ακυρώσουν την επίσκεψη και η περίοδος ήταν πολύ μικρή για να αντικαταστήσει την αρχικά προγραμματισμένη απόδοση. Υποσχόμαστε όμως ότι το Σλοβενικό Θέατρο Νέων θα έχει και τις δύο πλευρές στην 48η ΔΟΕ.

Φέτος δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στην εγχώρια παραγωγή, τόσο θεατρικά όσο και χορευτικά, ενώ υπάρχουν και νέες εμφανίσεις στην ανεξάρτητη σκηνή. Σε ποιο βαθμό η δημιουργικότητα της εγχώριας θεατρικής σκηνής δίνει πρακτικά ζωντάνια στο ίδιο το φεστιβάλ;

- Είναι εμφανής η αυξανόμενη παρουσία ανεξάρτητων θεάτρων ως ισότιμος ηθοποιός στην εγχώρια πολιτιστική προσφορά. Τα τελευταία τρία-τέσσερα χρόνια έχει γίνει μια σοβαρή ανατροπή στην σκηνή του ανεξάρτητου θεάτρου στη χώρα μας και βλέπω το MCC, μέσα από την ανοιχτότητα και την ανιδιοτέλεια του, ως έναν από τους «ένοχους» που συνεισφέρει σε αυτό. Γι' αυτό για εμάς είναι λογική η σύνδεση της ΔΟΕ με την εγχώρια θεατρική σκηνή και το αποτέλεσμα θα είναι μια ποιοτική, δημιουργική, σύγχρονη θεατρική παραγωγή. Τα οκτώ επιλεγμένα έργα, που φέτος αποτελούν μέρος της επιλογής για το βραβείο «Bish», είναι μόνο ένα μέρος από πολλές παραγωγές υψηλής ποιότητας που εμφανίστηκαν την προηγούμενη περίοδο και όπου μεγάλο μέρος τους έγινε σε άμεση συνεργασία με MCC.

Φέτος, καθιερώνετε ένα βραβείο προς τιμήν του Ljubisa Nikodinovski - Bish, του ανθρώπου που υπήρξε σύμβολο της ΔΟΕ για πολλά χρόνια. Ποια ίχνη άφησε ο Bish στη ΔΟΕ και πώς η ομάδα του MCC μεταφέρει τους όρκους του;

- Ο Μπις είναι ο πατέρας της ΔΟΕ. Είναι ένας από τους ιδρυτές του φεστιβάλ, και του πολυδεκαετούς του προγράμματος και καλλιτεχνικός συντάκτης, μάνατζερ, συντονιστής, επιλογέας. Χάρη στην αφοσίωση και την επιμονή του, άνοιξε το παράθυρο στο εγχώριο κοινό στις σύγχρονες θεατρικές εξελίξεις και ρεύματα στην Ευρώπη και τα Σκόπια τοποθετήθηκαν σε αυτόν τον ευρωπαϊκό θεατρικό χάρτη. Μόνο αυτός ήξερε να κάνει ένα διεθνές φεστιβάλ θεάτρου με πάνω από σαράντα παραστάσεις σε δέκα μέρες, με περισσότερους από πεντακόσιους καλεσμένους από όλο τον κόσμο. Τώρα είναι στο χέρι μας να ανοίξουμε τους καταλόγους και τα ενημερωτικά δελτία των προηγούμενων ετών και να καταλάβουμε ότι τα θαύματα είναι πιθανά.

Ποιος θα αποφασίσει για το βραβείο και θα είναι μόνο για θεατρική παραγωγή;

- Αποφασίσαμε μια τριμελή διεθνή κριτική επιτροπή αποτελούμενη από τους: κριτικό θεάτρου Natasa Gvozdanović από τη Σερβία, καθηγητή Janko Lumović από το Μαυροβούνιο και Rok Vevar, κριτικό, θεωρητικό και δημοσιογράφο από τη Σλοβενία. Πρωταρχικό τους καθήκον είναι να επιλέξουν την καλύτερη θεατρική παραγωγή, η οποία θα είναι συμπαραγωγή με το φεστιβάλ ILO του χρόνου. Πέραν αυτού όμως, ως διοργανωτές, αποφασίσαμε να αφήσουμε την ελευθερία και την ευκαιρία στην κριτική επιτροπή να απονείμει κάποιο άλλο βραβείο ή αναγνώριση, αν κρίνει ότι υπάρχει ανάγκη.

Για τον σχεδιασμό του διαφημιστικού υλικού της φετινής ΔΟΕ χρησιμοποιήθηκε φωτογραφία από το έργο «Beyond the Blackness» του καλλιτέχνη Velimir Zernovski. Προς ποια κατεύθυνση επιθυμεί η ομάδα του MCC να μετακινήσει τη ΔΟΕ;

- Αν και, ίσως, ακούγουμε συχνά άτονοι, κρυφά πιστεύουμε ότι οι άνθρωποι σύντομα θα πιάσουν το χαμόγελο στα χείλη μας και θα ανακαλύψουν την αισιοδοξία που μας διαβεβαιώνει συνεχώς - ότι το νεανικό και ανοιχτό θέατρο θα μας πάει κάπου αλλού. Πέρα από τη μαυρίλα – όπου γιορτάζεται η τέχνη και ο καλλιτέχνης βρίσκεται ξανά στο βάθρο της κοινωνίας.

(Η συνέντευξη δημοσιεύτηκε στον «Πολιτιστικό Τύπο» Νο 154, στην έντυπη έκδοση της εφημερίδας «Ελεύθερος Τύπος» στις 12-13 Νοεμβρίου 2022)