Οι καλλιτέχνες Robert Jankuloski και Monika Moteska εργάζονται εδώ και αρκετές ημέρες για την τελική εμφάνιση του έργου «Landscape Experience» στο περίπτερο της Μακεδονίας που βρίσκεται στο «Scuola dei Laneri» στη Βενετία και τα επίσημα εγκαίνια έχουν προγραμματιστεί για τις 22 Απριλίου.

Το πολυμεσικό έργο «Landscape experience» των Robert Jankuloski και Monika Moteska, ως εκπρόσωπος της πΓΔΜ στην 59η Μπιενάλε της Βενετίας, θα παρουσιάσει στον κόσμο την «αισθητική» εγκαταλελειμμένων (παραμελημένων) τοπίων, τοποθετημένα σε ένα νέο πλαίσιο, με νέα στρώματα μεταγραφή των διαθέσεων ζωή-θάνατος, όμορφος-άσχημος, ζωτικός-δηλητηριώδης.

Με κριτικό-λογικό τρόπο, οι συγγραφείς επισημαίνουν τους κινδύνους που ελλοχεύουν εάν δεν ληφθούν σοβαρά συστημικά βήματα για να ξεπεραστούν οι μεγαλύτερες προκλήσεις του Ανθρωποκαινίου, όπως η ανεξέλεγκτη κατάχρηση των φυσικών πόρων του πλανήτη Γη με τη μορφή αλόγιστων πολέμων (ρητά ή σιωπηρά σωματικά ή ψυχικά) ή χημικά), στα οποία είμαστε όλοι θύματα, και κυρίως οι νεότεροι, οι αθώοι και οι ιδεαλιστές.

Με μια ευρύτερη έννοια, το έργο μπορεί να διαβαστεί ως καταδίκη της βίας κατά του ανθρώπου και της φύσης. Οικολογικές καταστροφές, οι οποίες, σε αντίθεση με τους πολέμους όπου συμβαίνει ακαριαία καταστροφή, καταστρέφουν αργά και αθόρυβα τους ζωντανούς οργανισμούς. Το έργο προβληματίζει τον άνθρωπο και την περιβαλλοντική του συνείδηση ​​και τον άνθρωπο και την πολιτική του συνείδηση. Προβληματοποιώντας αυτά τα θέματα, η κοινή εργασία των Jankuloski και Moteska χαράζει και εμβαθύνει στο νόημα της ανθρώπινης ύπαρξης και της ανθρώπινης ευθύνης στο παρόν και πριν από το μέλλον.

Ως συγγραφείς έργων τέχνης, ο Ρόμπερτ Γιανκουλόσκι και η Μόνικα Μοτέσκα είχαν μέχρι στιγμής πολυάριθμες ατομικές και ομαδικές παραστάσεις, αλλά σε αυτή την περίπτωση έχουν συνδυάσει τα μεμονωμένα έργα τους σε ένα σύνθετο κοινό έργο. Και όπως παρουσιάζονται μαζί στη Βενετία, απάντησαν από κοινού και στις ερωτήσεις του «Πολιτιστικού Τύπου».

Ήδη έφτασες στη Βενετία και στήνεις ένα έργο τέχνης στο περίπτερο της Μακεδονίας. Ποιες είναι οι προϋποθέσεις και πόση δουλειά χρειάζεται μέχρι την τελική εμφάνιση του έργου που θα παρουσιαστεί στις 22 Απριλίου;

Ροβέρτος: Το τέλος φαίνεται. Συνεργαζόμαστε με μια επαγγελματική ομάδα από την Ιταλία, οι κατασκευαστικές εργασίες πάνε σύμφωνα με το σχέδιο και σε μια-δυο μέρες όλα θα έχουν τελειώσει.

Μόνικα: Από την αρχή έχουμε μια υπέροχη ομάδα που εκπέμπει θετική ενέργεια. Οι υπεύθυνοι των εικαστικών αλλαγών στον εκθεσιακό χώρο είναι εξαιρετικοί, γεμάτοι κατανόηση και υπομονή. Μας ακούν και ανταποκρίνονται στις λεπτές απαιτήσεις μας. Ελπίζω να πετύχουμε όλα όσα έχουμε σχεδιάσει και να μην απογοητεύσουμε το «βενετσιάνικο» κοινό.

Η Εθνική Πινακοθήκη έχει καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια για να κάνει το έργο να λάμψει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Πώς ήταν η τρέχουσα συνεργασία με την Επίτροπο Dita Starova Qerimi και τις επιμελήτριες Ana Frangovska και Sanja Kojic-Mladenov στο περίπτερο της ΠΓΔΜ;

Ροβέρτος: Η συνεργασία με την ομάδα της Εθνικής Πινακοθήκης και ιδιαίτερα με τη διευθύντρια Σταρόβα Κερίμι, η οποία είναι και επίτροπος του περιπτέρου της ΠΓΔΜ, είναι εξαρχής εξαιρετική. Έχουμε συνεργαστεί και με τους δύο επιμελητές σε προηγούμενα έργα, έτσι γνωριζόμαστε καλά επαγγελματικά. Συνεννοούμαστε συνεχώς για την υλοποίηση του έργου, ειδικά όταν η Μόνικα και εγώ δεν συμφωνούμε σε μια λύση.

Μόνικα: Όταν μίλησα για τη θετική ενέργεια και την υπέροχη ομάδα, πάνω απ' όλα, εννοούσα την επίτροπο Ντίτα Σταρόβα Qerimi και τις επιμελήτριες Ana και Sanja. Κοιτάζοντας πίσω, νομίζω ότι δεν θα μπορούσαμε να είχαμε καλύτερη ομάδα από αυτήν. Η Dita είναι γεμάτη κατανόηση, αποτελεσματική και ενήμερη για το πώς να διαχειριστεί ένα τόσο μεγάλης κλίμακας έργο στο μάρκετινγκ και την παραγωγή. Η Ana και η Sanja, δύο δημιουργικές προσωπικότητες που συμβάλλουν στην έκθεση αυτή με διαφορετικούς τρόπους. Είμαστε σε συνεχή επικοινωνία και με τους δύο, συμβουλευόμαστε για κάθε μας αμφιβολία. Έγραψαν πολύ στέρεα κείμενα για το έργο και μπήκαν στην οντολογία του. Και οι δύο έχουν προηγούμενη βενετική εμπειρία, ήταν επιμελητές, η Ana στο Μακεδονικό και η Sanja στο σερβικό περίπτερο.

Η παρουσίαση της Μπιενάλε Τέχνης της Βενετίας είναι το σημαντικότερο εικαστικό γεγονός κατά τη διάρκεια αυτής της χρονιάς. Τι σημαίνει για εσάς προσωπικά το γεγονός ότι εκπροσωπείτε τη χώρα μας στην Μπιενάλε;

Ροβέρτος: Κάθε παράσταση εκτός των συνόρων της Μακεδονίας είναι καμάρι και ευθύνη για έναν καλλιτέχνη. Όμως η Μπιενάλε της Βενετίας είναι κάτι το ιδιαίτερο, τουλάχιστον έτσι τη βλέπω εγώ γιατί είναι η παλαιότερη και πιο διάσημη μπιενάλε στον κόσμο. Το να είσαι μέρος της «βενετσιάνικης» ατμόσφαιρας είναι κάτι υπέροχο, αλλά το να είσαι μέρος αυτών που τη δημιουργούν είναι μια πραγματικά ξεχωριστή εμπειρία.

Μόνικα: Έχω πάει αρκετές φορές στην Μπιενάλε. Όταν νιώθεις τη δόνηση του, θέλεις να είσαι μέρος του. Πέρασα ώρες κοιτάζοντας έργα καλλιτεχνών, απολαμβάνοντας, αλλά και κριτικάροντας. Τώρα είμαι αυτός που εκτίθεται σε αυτές τις προκλήσεις.

Το σύνθετο έργο Landscape Experience συντάχθηκε από κοινού, αν και έχετε και οι δύο διαφορετικές καλλιτεχνικές προοπτικές. Πώς συμβιβάστηκες με τη διαφορά;

Ροβέρτος: Έχουμε εκθέσει μαζί αρκετές φορές στο παρελθόν, αλλά ήταν πάντα γνωστό ποιανού ήταν η δουλειά. Είναι η πρώτη φορά που οι δυο μας υπογράφουμε όλο το έργο. Αν και εδώ, εκτός από τα κοινά, υπάρχουν και τα «δικά μου» και «της». Αλλά και σε αυτά υπάρχει ένα μέρος του ενός ή του άλλου, από την κάθαρση της ιδέας, μέχρι μια λύση για το σκηνικό ή την τεχνική υλοποίηση του έργου.

Μόνικα: Διαφορετική γραφή. Διαφορετικοί ίσως λόγω των διαφορετικών μέσων που χρησιμοποιούμε, αλλά είμαστε οπτικά, αισθητικά, εννοιολογικά με πολύ παρόμοια σκέψη. Ως καλλιτέχνες, μπορώ ελεύθερα να πω ότι μαζί μεγαλώσαμε, ωριμάσαμε, διαμορφωθήκαμε, μάθαμε από κοινά λάθη. Σε όλη τη διάρκεια της κοινής μας ζωής στηρίζουμε ο ένας τον άλλον και συνειδητά ή όχι, επηρεάζουμε ο ένας τον άλλον. Οι γνώστες των έργων μας μπορούν να αναγνωρίσουν ποιος είναι δικός μου και ποιος το χειρόγραφο του Robert. Χαίρομαι που έχουμε υπογράψει στο ίδιο έργο γιατί πιστεύω ότι αυτό το έργο πρέπει να διαβαστεί συνολικά. Στοιχεία από ένα μέρος συμπλέκονται σε ένα άλλο.

Ποιες κατευθύνσεις σας έδωσε προκαταβολικά το βασικό θέμα της 59ης Μπιενάλε της Βενετίας με τίτλο «Milk of Dreams» στη δημιουργία του έργου;

Ροβέρτος: Εκτός από το θέμα «Milk of Dreams», η επιμελήτρια Cecilia Alemani έδωσε μερικές εξηγήσεις για το τι εννοεί με αυτόν τον τίτλο, που δανείστηκε από το βιβλίο της Leonora Carrington και τι περιμένει από τους καλλιτέχνες. Αυτό που χρησιμοποιήσαμε ως κατεύθυνση από το θέμα ήταν να επιλέξουμε τα έργα μας ή τις απραγματοποίητες ιδέες μας για να τα συνδέσουμε σε ένα σύνολο και να τα μετατρέψουμε σε ένα ολοκληρωμένο έργο. Πολλές από τις κατευθύνσεις για τις οποίες μιλάει ο Alemani και έχουμε αντιμετωπίσει στο παρελθόν στα έργα μας, για παράδειγμα οι εκθέσεις της Monica με τίτλο "Mutants" (2017) και "Embroidery in stone" (2020) ή η έκθεσή μου "New landscapes - an archive of reality" ( 2020), καθώς και τη σειρά φωτογραφιών μου «Τοπία Πληγωμένα» που δουλεύω από το 2015. Έτσι το έργο μας δεν είναι απλώς μια απεικόνιση του θέματος, αλλά ελπίζω ότι καταφέραμε να κάνουμε κάποιες ερωτήσεις σχετικά με το θέμα και ίσως να δώσουμε κάποιες απαντήσεις.

Μόνικα: Το "Milk of Dreams" μπορεί να είναι λίγο "ουτοπικός" τίτλος, αλλά για να "διαρρεύσει" αυτό το γάλα, πρέπει να εμβαθύνουμε στα προβλήματά μας παγκοσμίως. Σε αυτήν την ανθρωποκεντρική εποχή, που ο άνθρωπος είναι ο κύριος παράγοντας σε όλα όσα συμβαίνουν στη γη, δεν ενεργεί συνειδητά και συνειδητά. Αυτό το έργο μιλά για φλέγοντα θέματα που ταλαιπωρούν τον Πλανήτη και την ανθρωπότητα και η συμπεριφορά μας είναι απείρως υποκριτική. Το έργο μιλά για τον παραλογισμό του πολέμου, τον κίνδυνο της ρύπανσης, τη «δηλητηριώδη ομορφιά» του τοπίου. Μιλάει για τις εμπειρίες μας στη γη, αλλά και για το πώς δεν μας βιώνει η χώρα.

Πόσα επίπεδα ή επίπεδα περιέχει το έργο Landscape Experience και ποιο είναι το κύριο μήνυμα που μεταφέρει;

Ροβέρτος: Το έργο Landscape Experience αποτελείται από τρία μέρη. Προβολές βίντεο, τοποθέτηση δαπέδου και φωτογραφίες. Κάθε μέρος περιέχει στοιχεία από το άλλο, που συμπληρώνουν και αναβαθμίζουν την ιδέα. Με λίγα λόγια, το μήνυμα του έργου είναι ότι ο άνθρωπος είναι αυτός που καταστρέφει τον εαυτό του, και έτσι καταστρέφει τον πλανήτη Γη. Αλλά είναι επίσης ο άνθρωπος που μπορεί να σώσει τον πλανήτη και να σώσει την ανθρωπότητα. Τούτου λεχθέντος, μπορεί να ακούγεται μπανάλ, αλλά όταν αυτό "διαβάζεται" οπτικά φαίνεται εντελώς διαφορετικό.

Μόνικα: Είναι ένα έργο πολυμέσων που αποτελείται από διαφορετικές οντότητες, διασυνδεδεμένες και πολυεπίπεδες. Περιλαμβάνει έξι φωτογραφίες μεγάλου μεγέθους, μια εγκατάσταση βίντεο (προβολή βίντεο και έτοιμα αντικείμενα που με την παρέμβαση χάνουν το νόημα του τελικού προϊόντος και αποκτούν εντελώς διαφορετική ανάγνωση) και μια προβολή βίντεο που συνδέει τα δύο προηγούμενα έργα. Το έργο μιλά για τις πληγές του ανθρώπου και τις ανοιχτές πληγές της γης (τοπίο).

Τι ενδιαφέρον έχει η διεθνής καλλιτεχνική κοινότητα για το εγχείρημα, δεδομένου ότι είχατε ήδη συνεντεύξεις με γνωστά περιοδικά τέχνης;

Ροβέρτος: Μας εκπλήσσει ευχάριστα το ενδιαφέρον για το έργο μας, πάνω απ' όλα, με τους συναδέλφους μας στη Μακεδονία, και με τους συναδέλφους μας και ορισμένους επιμελητές στην Ευρώπη. Λαμβάνουμε συνεχώς μηνύματα που μας ενθαρρύνουν. Πολλοί από αυτούς ανακοινώνουν την παρουσία τους στα εγκαίνια και κάποιοι έγραψαν «Είσαι η αφορμή για να έρθουμε περισσότερο στη Βενετία». Πολύ ωραία όλα αυτά, αλλά ταυτόχρονα και μεγάλη ευθύνη. Γιατί το επαγγελματικό κοινό βλέπει όλες τις πτυχές της δουλειάς. Και κατά τη διάρκεια της Μπιενάλε, τα καλλιτεχνικά κριτήρια ανεβαίνουν στο υψηλότερο επίπεδο.

Μόνικα: Υποσυνείδητα, ο άνθρωπος ελπίζει πάντα σε καλά πράγματα, αλλά όταν τύχει να δημοσιευτείς στα ιταλικά μέσα, πιάνεις τον εαυτό σου, αυξάνεται η ευθύνη και μαζί με αυτό μεγαλώνει και η ένταση. Καταρχάς, θα ήθελα να ευχαριστήσω τη δημοσιογραφική κοινότητα της ΠΓΔΜ για το μεγάλο ενδιαφέρον για αυτό το έργο και την τεράστια υποστήριξη που μας παρείχατε. Δεν θα ήξερα πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα, αλλά εκπλήσσομαι ευχάριστα από τους συναδέλφους μου καλλιτέχνες, που μας στήριξαν ανιδιοτελώς.

Πέρα από την πραγματοποίηση του «ονείρου της Βενετίας», δηλαδή να είστε εκπρόσωποι της ΠΓΔΜ στη Βενετία, έχετε προσωπικές προσδοκίες από την Μπιενάλε;

Ροβέρτος: Προσπαθούμε να είμαστε ρεαλιστές, χωρίς μεγάλες προσδοκίες γιατί σε αυτή τη διοργάνωση εκθέτουν αστέρες της παγκόσμιας τέχνης με μεγάλες ομάδες και τεράστιους προϋπολογισμούς πίσω τους. Προσωπικά περιμένω ότι θα λάβουμε κάποιες προσκλήσεις για νέες εκθέσεις ή χάρη σε αυτήν την παρουσίαση κάποια από τα έργα μας θα αποτελέσουν μέρος διεθνών εκθέσεων στο μέλλον.

Μόνικα: Όνειρο κάθε καλλιτέχνη είναι να συμμετάσχει στην Μπιενάλε της Βενετίας. Εγώ, κατά κάποιο τρόπο, δεν το σκέφτηκα και η σκέψη να συμμετάσχω ήταν μακριά, αλλά όταν τύχει να μας προτείνουν και να εκλεγούμε, τότε η ικανοποίηση για όλη την προηγούμενη δουλειά και δουλειά είναι τεράστια. Σε αυτή την έκθεση έδωσα τον εαυτό μου, όπως και σε όλες τις προηγούμενες, και κυρίως περιμένω να μείνω ικανοποιημένος από την παρουσίασή μας. Αυτή η στιγμή με γεμίζει περισσότερο. Το να ανταγωνιστείς παγκόσμιους αστέρες, αλλά να εκπροσωπήσεις τη χώρα σου με αξιοπρέπεια είναι δυνατό.

(Η συνέντευξη δημοσιεύτηκε στον «Πολιτιστικό Τύπο» Νο 125, στην έντυπη έκδοση της εφημερίδας «Ελεύθερος Τύπος» στις 16-17 Απριλίου 2022)