Τρία ντοκιμαντέρ μικρού μήκους του Σλοβένου συγγραφέα Κάρπο Γκοντίνα, με καταγωγή από τη Μακεδονία, βρίσκονται στο πρόγραμμα του 15ου MakeDox, που επικεντρώνεται σε ταινιοθήκη.

Ο σκηνοθέτης, διευθυντής φωτογραφίας, σεναριογράφος και μοντέρ Κάρπο Γκοντίνα έχει μια εξαιρετικά δραματική πορεία ζωής. Ο πατέρας του είναι Μακεδόνας, η μητέρα του Σλοβένα. Γεννήθηκε στη δίνη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου στη Μακεδονία και στη συνέχεια πέρασε όλη του τη ζωή στη Σλοβενία.

Την εποχή της Γιουγκοσλαβίας ήταν συγγραφέας πειραματικών και avant-garde κινηματογραφικών παραγωγών, με τις οποίες έγινε μέρος του λεγόμενου «Μαύρου Κύματος», αλλά ταυτόχρονα έγινε στενός συνεργάτης με τους καλτ σκηνοθέτες του χρόνο, όπως οι Dusan Makaveev, Želimir Žilnik, Bata Cengić, Lordan Zafranović.

Τα μικρού μήκους ντοκιμαντέρ του "The Gratinized Brain of Pupilia Ferkewerk", "On the Art of Love or a Film with 14441 Squares" και "A Frame for Several Poses", που θα προβληθούν στο MakeDox, αποκτήθηκαν από την Κινηματογραφική της Σλοβενίας και χρονολογούνται από τη δεκαετία του '70 του περασμένου αιώνα.

Πέρα από την εστίαση του φεστιβάλ στα κινηματογραφικά αρχεία, τι σημαίνει για εσάς προσωπικά να έχετε την ευκαιρία σε κάποιες νέες γενιές να δουν ταινίες που γυρίσατε πριν από μισό αιώνα;

- Αυτές τις μέρες παρακολούθησα την προβολή του τελευταίου μεγάλου μήκους ντοκιμαντέρ «Υπήρχε κάτι πρωτοποριακό;» (Ali je bilo kaj avantgardnega;). Η ταινία πραγματεύεται τους συγγραφείς και τις πειραματικές και πρωτοποριακές προσπάθειές τους στον τομέα της κινηματογραφικής συγγραφής στη Σλοβενία ​​την περίοδο από το 1950 έως το 1985. Κάποιες από τις ταινίες μου εκπροσωπούνται επίσης εκεί. Το πιο σημαντικό είναι ότι βρέθηκαν και αποκαταστάθηκαν εξαιρετικές ταινίες, οι οποίες αποκαταστάθηκαν και ψηφιοποιήθηκαν στην Κινηματοθέα, με αποτέλεσμα να γίνουν ξανά διαθέσιμες στους θεατές.

Όταν κανείς τώρα κοιτάζει όλον αυτόν τον πλούτο κινηματογραφικών προσεγγίσεων, βλέπει πόσο σημαντικό είναι για τις σημερινές γενιές κινηματογραφιστών να δουν και να νιώσουν αυτή την ενέργεια, την αγάπη και την αφοσίωση για να βρουν τη δική τους κινηματογραφική έκφραση. Και έτσι, βλέποντάς τις, έζησα κι εγώ ο ίδιος εκείνες τις στιγμές και ένιωσα ότι αυτές οι ταινίες έχουν πολλά να πουν ακόμα και σήμερα.

Ακόμη και σήμερα οι ταινίες σας φαίνονται προκλητικές και συναρπαστικές, παρόλο που έχουν γυριστεί σε διαφορετικό ιδεολογικό σύστημα. Ποιες ήταν οι προκλήσεις της δημιουργίας μιας ταινίας εκείνη την εποχή;

- Με αυτές τις μικρού μήκους ταινίες, παρακολούθησα τα γεγονότα γύρω μου και σε αυτές πήρα τις θέσεις που στάθηκα πίσω. Με την επανεμφάνιση αυτών των ταινιών σήμερα, μπορούμε να δούμε ότι ορισμένες από αυτές είναι ακόμα πολύ επίκαιρες.

Με τη δουλειά σας ήσασταν μέρος του γιουγκοσλαβικού «μαύρου κύματος». Ποιες είναι οι εμπειρίες σας από τη χρήση της ταινίας ως μέσο αντίστασης ενάντια στο σύστημα και υπήρξαν αντιδράσεις από το σύστημα εναντίον της ταινίας;

– Το «Black wave» ήταν ένας υποτιμητικός όρος για εκείνες τις ταινίες της εποχής μας. Έπρεπε να το ονομάσουν Film Spring of Yugoslav Film ή New Yugoslav Film Wave ή κάτι παρόμοιο. Επειδή δεν είμαι μόνο σκηνοθέτης, αλλά και διευθυντής φωτογραφίας, συνεργάστηκα ως διευθυντής φωτογραφίας στις ταινίες των Zhelimir Žilnik, Dusan Makaveev, Bata Cengić. Το 1972 μας σταμάτησαν και έβαλαν τις ταινίες μας σε ένα «μπουνκερ». Απαγορεύτηκε στους συγγραφείς να δουλέψουν, οπότε ο Makaveev πήγε στην Αμερική, ο Žilnik στη Γερμανία, ο φοιτητής Stojanović έβαλε τρία χρόνια φυλάκιση, «μπουκάρισαν» όλες τις ταινίες μου και μου απαγόρευσαν να σκηνοθετήσω για τα επόμενα δέκα χρόνια...

Οι γονείς σας δημοσίευσαν κριτικές ταινιών στο Τέτοβο την εποχή του Βασιλείου της Γιουγκοσλαβίας, πριν από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο (Πηγή: στο βιβλίο "Old Cinemas" της Ilindenka Petruseva, αναφέρεται το περιοδικό "Southern Reality" που εκδόθηκε στο Τέτοβο το 1939) . Πού εντοπίζετε την επιθυμία σας να αφιερώσετε όλη σας τη ζωή στην κινηματογραφική τέχνη;

– Η ιστορία γύρω από τον πατέρα μου και το περιοδικό «Southern Reality» έχει λίγο ευρύτερο υπόβαθρο. Δεν μπορούσε να δημοσιεύσει τις πολιτικές και άλλες απόψεις του στις εφημερίδες στο Τέτοβο και στη Μακεδονία (τότε ήταν η Μπανόβινα του Βαρντάρ στο Βασίλειο της Γιουγκοσλαβίας, ν.ζ.), οπότε το 1939 ταξίδεψε στη Σλοβενία, στο Μάριμπορ. Εκεί εκδίδει με δικά του χρήματα το περιοδικό «Νότια πραγματικότητα – περιοδικό για όλα τα πολιτιστικά θέματα». Στο Μάριμπορ τύπωσαν το περιοδικό του χωρίς πρόβλημα. Σε αυτό, πρώτα απ' όλα, απάντησε δριμύτατα στην παρουσίαση του Σέρβου ακαδημαϊκού Νικόλα Βούλιτς στο Βελιγράδι με τον τίτλο «Νότια Σερβία ή Μακεδονία». συνηγορούν υπέρ της Μακεδονίας.

Εκείνη την εποχή, η μητέρα μου ήταν ηθοποιός στο Μάριμπορ, αλλά λόγω της αριστερής σχέσης της με τη Χέρτα Χάας, την έδιωξαν από το θέατρο, οπότε ως εκ θαύματος έγινε δεκτή στο θέατρο των Σκοπίων. Κατά τη διάρκεια του πολέμου, ο πατέρας μου πολέμησε για τη Μακεδονία και η μητέρα μου τον βοήθησε στον αγώνα του. Μετά τον πόλεμο, η μητέρα μου ήταν συνιδρυτής του Μακεδονικού Θεάτρου και ο πατέρας μου μπήκε ξανά στη φυλακή, οπότε η μητέρα μου έπρεπε να φύγει από τη Μακεδονία με τα δύο της παιδιά μέσα σε 24 ώρες και να επιστρέψει στο Θέατρο Μάριμπορ. Υπάρχει ένα είδος κατάρας στην οικογένειά μας και προφανώς προσπάθησα ντροπαλά να μεταφέρω κάποια από αυτά τα χαρακτηριστικά στις κινηματογραφικές μου εξομολογήσεις.

Λαμβάνοντας υπόψη τη δραματική ζωή των γονιών σας, έχετε γυρίσει ποτέ ταινία για τη μοίρα τους;

- Παρέδωσα στην Κινηματογράφο της Μακεδονίας πριν από πολύ καιρό όλο το κινηματογραφικό και φωτογραφικό υλικό που κατέγραψε ο πατέρας μου και το οποίο η αστυνομία της ΠΓΔΜ μου επέστρεψε μετά τον θάνατο του πατέρα μου. Παρέδωσα και άλλα υλικά του για φύλαξη τα οποία μου επέστρεψαν. Όπως είναι φυσικό, μεταξύ τους δεν υπάρχουν φιλμ ή άλλα «καυτά» υλικά που κράτησαν οι αστυνομικοί για τις δικές τους ανάγκες. Και η απάντηση στην ερώτησή σας: αν έχω τη δύναμη, θα προσπαθήσω να χρησιμοποιήσω αυτά τα υλικά για να φτιάξω κάτι για την οικογένειά μου.

Η καταγωγή σου είναι από τη Μακεδονία. Έχετε κάνει ποτέ ταινία για τη Μακεδονία ή στη Μακεδονία;

- Κοντά στο Στίπ, στο στρατόπεδο εκπαίδευσης Krivolak, γύρισα την ταινία "About the Art of Love or a film with 14441 m²" και τις τοιχογραφίες στο St. Παντελεήμων στο Vodno κοντά στα Σκόπια. Στη Μακεδονία γύρισα εν μέρει την αργεντινο-γιουγκοσλαβική μεγάλου μήκους ταινία «Ο δρόμος προς τον νότο» (El camino del sur).

Είναι γνωστό ότι ερχόσασταν τακτικά στις «συναντήσεις Μανάκη» στη Μπίτολα. Ποιες είναι οι αναμνήσεις σας από τις συναντήσεις και πότε ήταν η τελευταία φορά στη Μακεδονία;

- Ερχόμουν στα Bitola «Manaki meetings» όταν δεν ήταν διεθνείς και ερχόμουν μετά, όταν έγιναν διεθνείς. Παρεμπιπτόντως, η γιαγιά μου καταγόταν από την περίφημη οικογένεια Bitola Gerasimo. Δεν έχω πάει πολύ καιρό στη Μακεδονία... την τελευταία φορά ήμουν στο φεστιβάλ «Asterfest» στη Στρούμιτσα.

Με ποιους Μακεδόνες κινηματογραφιστές και λάτρεις του κινηματογράφου κάνατε φίλοι τότε και με ποιους από αυτούς έχει παραμείνει η φιλία σας μέχρι σήμερα;

- Γνώριζα και έκανα φίλους ολόκληρο τον παλαιότερο αστερισμό των κορυφαίων Μακεδόνων σκηνοθετών και κινηματογραφιστών. Ήταν και γνωστοί και φίλοι του πατέρα μου. Ο διάσημος σκηνοθέτης μας Φράνζε Στίγκλιτς μου είπε πολλά για τη δουλειά του σε δύο μακεδονικές ταινίες: τη «Νύχτα του Λύκου» και τη «Βίζα να ζλότο». Και κυρίως έκανα παρέα με τον γιο του παλιού μου γνωστού και παλιού κινηματογραφιστή Misho Samoilovski - Vlatko Samoilovski. Ο Vlatko ήταν βοηθός κάμερας μου, αλλά και ειλικρινής υποστήριξη και εξαιρετικός συνεργάτης κατά τη διάρκεια της δουλειάς μου σε πολλές ταινίες μεγάλου μήκους. Σύντομα έγινε κι αυτός κορυφαίος διευθυντής φωτογραφίας και κινηματογράφος.

Για μεγάλο χρονικό διάστημα ήσασταν καθηγητής σκηνοθεσίας στην Ακαδημία Θεάτρου, Ραδιοφώνου, Κινηματογράφου και Τηλεόρασης στο Πανεπιστήμιο της Λιουμπλιάνα. Ποιες ιδιότητες και γνώσεις είναι πιο σημαντικές για όποιον ασχολείται με την τέχνη του κινηματογράφου;

- Πάνω από όλα, εκτιμώ τους δημιουργούς που έχουν τη δική τους ατομική προσέγγιση και ποιητική εκτός προτύπων και κανόνων και που έχουν μια ειλικρινή πρωταρχική επιθυμία για κινηματογραφική έκφραση.

Στο φεστιβάλ MakeDox προβάλλονται ταινίες ντοκιμαντέρ. Ποια είναι η σημασία των ντοκιμαντέρ σήμερα, όταν η μυθοπλασία και η πραγματικότητα έχουν αρχίσει να συμπλέκονται;

- Αυτή η ερώτηση έχει τεθεί από πολλούς θεωρητικούς και επαγγελματίες του κινηματογράφου τον τελευταίο καιρό. Ας περιμένουμε να καταλαγιάσουν οι νέες τεχνολογίες, τα νέα μέσα, οι νέες εκφράσεις, τα νέα «καρφιά» και κάθε πιθανή νέα τεχνητή νοημοσύνη και μετά θα δούμε τι θα κάνουμε.

(Η συνέντευξη δημοσιεύτηκε στο "Kulturen Pechat" με αριθμό 242, στην έντυπη έκδοση της εφημερίδας "Sloboden Pechat" στις 10-11.8.2024)