Το Design Week στα Σκόπια είναι ένα φεστιβάλ που ασχολείται με το βιομηχανικό σχέδιο και το σχεδιασμό προϊόντων εδώ και χρόνια και μετά από ένα διάλειμμα πολλών ετών, το φεστιβάλ είναι και πάλι μέρος της πολιτιστικής σκηνής από τις 6 έως τις 10 Νοεμβρίου στο «Public Room» και στο «Literatura. mk» στο εμπορικό κέντρο «Diamond».

Ο φιλόδοξος στόχος της Εβδομάδας Σχεδίου στα Σκόπια είναι η ευαισθητοποίηση σχετικά με τη λειτουργικότητα του σχεδιασμού και η δημιουργία καινοτόμων λύσεων προϊόντων, αλλά αυτή τη φορά με το πρόσημο της οικολογικής και κυκλικής οικονομίας. Το φεστιβάλ ανακοινώθηκε με συνέδριο για την ανάπτυξη του δημιουργικού τουρισμού και συνεχίστηκε με εργαστήρια, πάνελ συζητήσεων, αναδυόμενη έκθεση, διαλέξεις ειδικών για το design, εργαστήρια για παιδιά, καθώς και ένα πρόγραμμα όπου η έμφαση δίνεται στη μουσική.

Μετά από ένα διάλειμμα πολλών ετών, συναντηθήκαμε ξανά με τον Aleksandar Velinovski από το «Public Room», ο οποίος είναι υπεύθυνος για όλη τη διοργάνωση της Εβδομάδας Σχεδίου στα Σκόπια.

Για ποιο σκοπό ανακοινώσατε τη νέα έκδοση του Design Week στα Σκόπια με συνέδριο για την ανάπτυξη του δημιουργικού τουρισμού;

- Η είσοδος του τουριστικού κλάδου στο Υπουργείο Πολιτισμού ήταν καινοτομία για εμάς και άνοιξε το ερώτημα για το τι θα γίνει στη συνέχεια. Εμείς, ως διοργανωτές της Εβδομάδας Σχεδίου στα Σκόπια, έχουμε στενή συνεργασία με το Υπουργείο Πολιτισμού, αλλά και με άλλα ταμεία και με την τοπική αυτοδιοίκηση για θέματα που σχετίζονται με τον πολιτισμό. Εμφανίζεται πλέον ο τουρισμός που είναι οικονομικός κλάδος και εισέρχεται στον τομέα του πολιτισμού, κάτι που από μόνο του είναι μια καινοτομία που πρέπει να παρατηρηθεί. Αυτό σημαίνει ότι ο ίδιος ο τομέας του πολιτισμού, δηλαδή οι δημιουργικές βιομηχανίες, θα πρέπει να αλλάξουν τις επιδόσεις και να προσθέσουν μια οικονομική συνιστώσα, ή πιο απλά, οικονομική σκέψη σε σχέση με το πολιτιστικό προϊόν.

Μέχρι τώρα ο τομέας του πολιτισμού λειτουργούσε ζητώντας κονδύλια στήριξης, χωρίς όμως να βγαίνει στην αγορά και να πουλάει προϊόντα. Τώρα θα πρέπει να αλλάξουμε τρόπο σκέψης. Αυτή είναι μια μοναδική ευκαιρία για τον τομέα του πολιτισμού και τις δημιουργικές βιομηχανίες να βρουν ένα προϊόν που θα πουλούσαν μέσω του τουριστικού τομέα. Βλέπω εκείνη τη στιγμή ως «χρυσό κοτόπουλο», γιατί αν αποκτήσουμε ένα νέο κοινό, το οποίο θα έρθει στη Μακεδονία επιδοτούμενο, θα πρέπει να χρησιμοποιήσουμε αυτούς τους ανθρώπους για να ξοδέψουμε τα χρήματά τους στον τομέα του πολιτισμού. Γι' αυτό αποφασίσαμε να πραγματοποιήσουμε το συνέδριο για την ανάπτυξη του δημιουργικού τουρισμού, στο οποίο βρήκαν το όφελος και οι άνθρωποι του Υπουργείου Πολιτισμού και συμμετείχαν στο συνέδριο.

Από την άλλη, στο συνέδριο συμπεριλήφθηκαν και οι φορείς. Εξαιτίας των εμπειριών τους, μεταξύ των συμμετεχόντων στο συνέδριο ήταν και οι «χωράφια». Δεν χρειαζόμασταν την ακαδημαϊκή σκηνή με στρατηγικές και φωτεινά παραδείγματα από τον κόσμο, αλλά χρειαζόμασταν αυτούς που ήδη εργάζονται στη Μακεδονία, που έχουν πραγματικά προβλήματα τόσο στον τομέα του πολιτισμού όσο και στον τουρισμό.

Μετά τα δύο πάνελ που κρατήθηκαν, είχε κανείς την εντύπωση ότι πρόκειται για δύο παράλληλους κόσμους. Τι χρειάζεται για να ενωθούν αυτοί οι κόσμοι;

- Ρώτησα τον υπουργό Zoran Ljutkov ότι ως ερώτηση, δηλαδή, είναι «οργανική σχέση» ή είναι «επιβεβλημένος γάμος»; Η απάντηση ήταν ότι ο τουρισμός ανήκει οργανικά σε αυτόν τον τομέα, γιατί είναι στενά συνδεδεμένος με τον πολιτισμό, υποστηρίζουν και φέρνουν μαζί. Προσωπικά, πιστεύω ότι είναι μια οργανική σύνδεση, αλλά προέρχεται από διαφορετικό δρόμο για εμάς. Εάν παρέχουμε καλές συνθήκες, αυτή η οργανική σχέση θα αναβιώσει και θα βιώσει ανάπτυξη που θα ωφελήσει τόσο τον πολιτισμό όσο και τον τουρισμό. Επιπλέον, σε δέκα χρόνια μάλλον θα μιλάμε για έναν τομέα και δεν θα τους χωρίζουμε όπως κάνουμε τώρα. Μετά θα συζητήσουμε μια κατάσταση «γάμου», όχι «γαμπρός» και «νύφη» όπως κάνουμε τώρα.

Το συνέδριο ήταν μια εισαγωγή στην Εβδομάδα Σχεδίου στα Σκόπια, η οποία μετά από διάλειμμα πολλών ετών πραγματοποιείται από τις 6 έως τις 10 Νοεμβρίου στο «Public Room» και σε αρκετούς άλλους χώρους. Ποιοι ήταν οι λόγοι του διαλείμματος και με ποια κίνητρα επαναφέρετε στη ζωή το Design Week στα Σκόπια;

– Είχαμε μια ανεπιτυχή προσπάθεια με την τελευταία έκδοση που έλαβε χώρα κατά τη διάρκεια της πανδημίας του Covid. Έχουν παρουσιαστεί πολλά εμπόδια και το Design Week είναι ένα φεστιβάλ που πρέπει να παρακολουθήσετε φυσικά για να το βιώσετε. Όλα τα άλλα χωρίς σωματική επαφή είναι δύσκολος αυτοσχεδιασμός. Στο φεστιβάλ μαθαίνεις και δουλεύεις. Αυτό είναι ένα φεστιβάλ εργασίας, ένα μέρος όπου μαθαίνονται νέες εμπειρίες και δικτυώνονται οι συμμετέχοντες. Με αυτόν τον τρόπο αναβαθμίζονται και βγαίνουν πλουσιότεροι σε γνώσεις και εμπειρίες.

Όλο το πρόγραμμα είναι σχεδιασμένο έτσι ώστε όλοι να φεύγουν από το φεστιβάλ πιο πλούσιοι και τολμηροί ώστε αύριο να συνεχίσουν να δουλεύουν και να δημιουργούν στη ζωή. Το φεστιβάλ προσανατολίζεται στο design, αλλά δεν αποκλείει άλλες δραστηριότητες, όπως αρχιτεκτονική, καλές τέχνες, χειροτεχνίες.

Το διάλειμμα που σημειώθηκε ήταν επίσης μια αντανάκλαση του τέλους του 2017 της στήριξης για τις δημιουργικές βιομηχανίες. Επιβιώσαμε για δύο χρόνια μετά για να διοργανώνουμε το φεστιβάλ χωρίς κρατική υποστήριξη, αλλά αν δεν σε αγαπάει η «μάνα σου», ο «θείος» σου από τις Βρυξέλλες δεν μπορεί να σε αγαπήσει. Εάν το κράτος αποφασίσει ότι δεν υπάρχει ανάγκη περαιτέρω ανάπτυξης των δημιουργικών βιομηχανιών, θα πρέπει να δηλωθεί ξεκάθαρα, και αυτό θα ήταν μια σαφής ένδειξη για εμάς σε ποιον άλλον τομέα να προσανατολιστούμε. Είμαστε ευέλικτοι, το έχουμε αποδείξει, είμαστε ελαστικοί, είμαστε ακόμη και πλαστικοί, στο τέλος της ημέρας, και έχουμε αναμορφωθεί και αναδιοργανωθεί εκατό φορές στο «Public Room». Αυτό δεν είναι πρόβλημα για εμάς. Έχουμε επιχειρηματικό προσανατολισμό και ενεργούμε γρήγορα. Βλέπουμε τα προβλήματα, βρίσκουμε ευκαιρίες και προσαρμοζόμαστε.

Φαίνεται ότι αξιοποίησες για τα καλά το διάλειμμα και μπήκες στη νέα έκδοση με μια ελαφρώς διευρυμένη μορφή ως προς το concept του φεστιβάλ. Ποιο είναι το μότο της Εβδομάδας Σχεδίου στα Σκόπια αυτές τις μέρες;

- Το σύνθημα είναι «Για τη νέα γενιά των Σκοπίων!», που σημαίνει ότι φέτος ο προσανατολισμός του φεστιβάλ απευθύνεται περισσότερο στους νέους. Εκείνο το «Generation Z» (Gen Z) που όλοι ψάχνουν, το έχουμε ήδη στο «Public Room». Πρόθεσή μας ήταν να προσφέρουμε αρκετό ποιοτικό περιεχόμενο που θα αποδέχονταν και για το σκοπό αυτό οι νέοι ασχολήθηκαν με τον προγραμματισμό και το μάρκετινγκ στη σύλληψη του προγράμματος.

Στόχος μας είναι να προσελκύσουμε τις επόμενες γενιές για να μην χαθούν στην πορεία, να μην καταλήξουν σε μπαρ με turbo folk, αλλά να μάθουν ότι στο φεστιβάλ μπορούν να ανακαλύψουν όμορφο και έξυπνο περιεχόμενο που θα τους φανεί χρήσιμο. ζει αύριο. Από το φεστιβάλ είμαι σίγουρος ότι θα βγουν πλουσιότεροι με γνώσεις και εμπειρίες. Έτσι, η εμπειρία δεν αφορά μόνο το φαγητό και το ποτό, αλλά αυτό που μαθαίνεις στην Εβδομάδα Σχεδίου είναι ο θησαυρός που μένει. Έτσι συλλάβαμε το πρόγραμμα να προσφέρει κάτι καινοτόμο και να προσφέρει παραδείγματα που είναι κοντά μας.

Στην Εβδομάδα Σχεδίου στα Σκόπια, οι καλύτεροι σχεδιαστές από τη Μεγάλη Βρετανία, τις ΗΠΑ και την Ευρώπη ήταν παρόντες μέχρι τώρα, αλλά πάντα είχα την τάση να παρουσιάζω παραδείγματα που είναι πιο κοντά στον τρόπο σκέψης και εργασίας μας. Όταν ήρθαν σχεδιαστές από χώρες με μεγάλη αγορά, είχα την αίσθηση ότι απογοήτευαν τις νέες μας γενιές με τις ευκαιρίες εκεί, που δεν έχουμε εδώ. Αντί να πάρουν ενθάρρυνση, απογοητεύτηκαν.

Γι' αυτό άλλαξα ελαφρώς το προφίλ των σχεδιαστών που έδωσαν διαλέξεις στο Design Week. Είναι διαφορετικό το συναίσθημα όταν, για παράδειγμα, καλείς τον Nikola Radeljkovic από το Σεράγεβο, ο οποίος πέτυχε στο χώρο του design και έγινε παγκοσμίως γνωστός με έναν τεράστιο αριθμό διεθνών βραβείων, μεταξύ των οποίων και το Red Dot. Είναι διαφορετικό το συναίσθημα όταν μαθαίνεις ότι ο Νικόλα από το Σεράγεβο έχει γίνει ένας παγκοσμίου φήμης σχεδιαστής. Αυτό ενθαρρύνει τους νέους μας από τη Μπίτολα, το Τέτοβο ή τα Σκόπια να προσπαθήσουν να κάνουν το ίδιο. Με αυτόν τον τρόπο, θέλω να ενθαρρύνω τους νέους δημιουργικούς μας να ασχοληθούν πραγματικά με το σχεδιασμό και όχι να είναι χόμπι το σχέδιο.

Ποιοι από τους παγκόσμιους σχεδιαστές είναι παρόντες στο φεστιβάλ φέτος;

– Ήρθε ο Severin Filek, διευθυντής της Αυστριακής Ένωσης Σχεδιασμού. Έκανε ένα εργαστήριο που είναι απαραίτητο, και αναφέρεται στις μεθόδους σύμφωνα με τις οποίες κάθε ελεύθερος επαγγελματίας θα μάθει να υπολογίζει τις ώρες εργασίας του. Με βάση αυτές τις γνώσεις, θα είναι σε θέση να εκτιμήσει σωστά τη δουλειά του και να κάνει μια καλή προσφορά σε έναν πιθανό πελάτη, δηλαδή πώς να εκτιμήσετε τον εαυτό σας ώστε να μπορείτε να χρεώνετε για τη δουλειά σας.

Εκεί βρίσκεται και ο παγκοσμίου φήμης σχεδιαστής Zoran Jedrejčić, ο οποίος γεννήθηκε στο Σπλιτ και ζει και εργάζεται στο Βελιγράδι. Το εργαστήριό του απάντησε στην ερώτηση πώς να δημιουργήσετε ένα επώνυμο σχέδιο.

Συνεργάτης και τακτικός συνεργάτης του Design Week στα Σκόπια είναι και η Maja Lalic από το «Mikser» του Βελιγραδίου, η οποία ανακάλυψε τις δυνατότητες για νέους σχεδιαστές στην Ευρώπη. Με τη Maya, είχαμε δημιουργήσει προηγουμένως την πλατφόρμα «Νέοι σχεδιαστές από τα Βαλκάνια» το 2015 και τώρα κάνουμε ένα βήμα μπροστά με την πλατφόρμα «Next Gen Design», την οποία επεκτείναμε ώστε να μην είναι μόνο για Βαλκάνιους σχεδιαστές, αλλά και περιλαμβάνει σχεδιαστές από όλη την Ευρώπη. Υπάρχει και η Ana Šilović από την Κροατία, η οποία παρουσίασε τις δυνατότητες χρηματοδότησης του πολιτιστικού και δημιουργικού τομέα από ευρωπαϊκά κονδύλια.

Πώς κατανέμονται τα περιεχόμενα του προγράμματος ανά τοποθεσία όπου διατηρούνται;

- Διαλέξεις και εργαστήρια πραγματοποιούνται κατά τη διάρκεια της ημέρας στο «Literatura.mk» στο «Diamond Mall». Το pop-up market θα πραγματοποιηθεί το Σαββατοκύριακο στο Public Room, ενώ οι μουσικές συναυλίες πραγματοποιούνται τα βράδια στο πατάρι του Public Room.

Ποιες είναι οι προσδοκίες σας ως διοργανωτές του Design Week στα Σκόπια; Ποια αποτελέσματα χρειάζονται για να ανοίξουν ευκαιρίες για την ανάπτυξη του τομέα σχεδιασμού;

- Όσο για την επιστροφή του φεστιβάλ στην πολιτιστική ατζέντα της πόλης, αρκεί να υπάρχει σημαντική προσέλευση στα εργαστήρια, τις διαλέξεις και στον εκθεσιακό χώρο. Είναι σημαντικό για εμάς να δούμε ενδιαφέρον για να αποκτήσουμε τη θέληση να ετοιμάσουμε ένα ακόμα καλύτερο πρόγραμμα του χρόνου.

Αυτή τη στιγμή πρέπει να είμαι επικριτικός και να επισημάνω ότι το κενό που μέχρι το 2019 καλύπταμε με τη μη τυπική εκπαίδευση που προσφέραμε, βλέπω ότι τώρα έχει γίνει ακόμη μεγαλύτερο. Στην πραγματικότητα, η πλήρωση αυτής της τρύπας είναι δουλειά των σχεδιαστικών σχολών, αλλά δεν είναι ορατή στο έδαφος. Ελπίζαμε ότι οι μεθοδολογίες και τα μοντέλα που αναπτύξαμε στην Εβδομάδα Σχεδίασης στα Σκόπια θα υιοθετούνταν από τα εκπαιδευτικά ιδρύματα και ότι θα συνέχιζαν την πρακτική που καθιερώσαμε. Δυστυχώς, αυτό δεν συμβαίνει και το χάσμα στην εκπαίδευση στο σχεδιασμό μεταξύ των νέων είναι πολύ μεγαλύτερο από πριν.

Για παράδειγμα, αν κάποιος δεν μπορεί να διακρίνει τι είναι αλουμίνιο και τι είναι χάλυβας, τότε δεν μπορεί να κάνει σχεδιασμό. Πρέπει να ξέρετε τι είναι ξύλο και τι κόντρα πλακέ. Έτσι, λείπουν κάποιες βασικές γνώσεις υλικών, και χωρίς αυτό δεν μπορείτε να ασχοληθείτε με το σχέδιο. Όλα αυτά πρέπει να μαθαίνονται στις σχολές σχεδιασμού μέσω πρακτικής εργασίας. Δεν σκοπεύουμε να δουλέψουμε σε νέους σχεδιαστές που ξαναμορφώνονται, και κάποιοι από αυτούς έχουν ήδη πτυχία στο design. Αν θέλαμε να το κάνουμε αυτό, θα ανοίγαμε μια ακαδημία σχεδιασμού, αλλά δεν είναι αυτός ο στόχος μας.

Γι' αυτό κάνω έκκληση στους καθηγητές να δώσουν λίγη περισσότερη προσοχή στην πρακτική εκπαίδευση των φοιτητών σχεδίου. Δεν μπορούμε, δεν θέλουμε και δεν πρέπει να είμαστε κάποιος που αναλαμβάνει το ρόλο της επίσημης εκπαίδευσης. Οι ασκήσεις επίδειξης που έχουμε στο φεστιβάλ είναι μόνο κατευθυντήριες γραμμές προς την κατεύθυνση που πρέπει να κινηθεί η σύγχρονη σχεδιαστική εκπαίδευση. Στόχος μας είναι να αναπτύξουμε τον κλάδο, αλλά δεν μπορούμε να είμαστε εκπαιδευτικοί, αλλά τοποθετούμαστε ως καταλύτες ανάπτυξης. Άρα, η λύση βρίσκεται στην εκπαίδευση. Μπορούμε να βοηθήσουμε, αλλά δεν μπορούμε να αναλάβουμε τον ρόλο της επίσημης εκπαίδευσης σχεδιασμού.

(Η συνέντευξη δημοσιεύτηκε στο "Kulturen Pechat" με αριθμό 255, στην έντυπη έκδοση της εφημερίδας "Sloboden Pechat" στις 9-10.11.2024)