Το ντοκιμαντέρ μεγάλου μήκους «101 Roles, 102 Lives» σε σκηνοθεσία Filip Herin, αφιερωμένο στο προσωπικό, οικογενειακό και υποκριτικό έργο του Bajrush Mjaku, θα κάνει την πρεμιέρα του στα Σκόπια τον Δεκέμβριο στο Αλβανικό Θέατρο των Σκοπίων.

Ο ηθοποιός Bajrush Mjaku έχει μια αξιόλογη επαγγελματική σταδιοδρομία, η οποία έχει ξεπεράσει εδώ και καιρό τα σύνορα της περιοχής μας και έχει εξαπλωθεί σε όλη την Ευρώπη, ακόμη και στη Ρωσία. Με αρκετά θεατρικά του έργα, όπως «Το ημερολόγιο ενός τρελού» και «Ο πατέρας», ταξίδεψε σχεδόν σε όλο τον κόσμο. Αν και σύντομα θα μπει στα 70 του, ο ενθουσιασμός του για τη δουλειά δεν τον εγκαταλείπει και εξακολουθεί να βρίσκει και να εργάζεται σε νέα έργα. Ανάμεσα σε τέτοια έργα είναι το ντοκιμαντέρ «101 Ρόλοι, 102 Ζωές», που πραγματεύεται την προσωπικότητα και το δημιουργικό του έργο σε όλη του τη ζωή.

Πώς προέκυψε το ντοκιμαντέρ, ως ανάγκη για την αυτοβιογραφική σας ταινία ή υπήρχε κάποιο κίνητρο από την άλλη πλευρά;

- Είναι ντοκιμαντέρ μεγάλου μήκους. Οδηγούμε όλη την ιστορία σε τρεις κατευθύνσεις, σε τρεις πίστες. Στο πρώτο κομμάτι είναι η προσωπική μου βιογραφία, η ιδιωτική και οικογενειακή μου ζωή. Η δεύτερη κατεύθυνση είναι η καλλιτεχνική μου ζωή, στην οποία του χρόνου τον Ιανουάριο θα κλείσω τα 70 και τα 50 μου στη θεατρική σκηνή. Η τρίτη σκηνοθεσία είναι η εξέλιξη του αλβανικού δράματος από το 1973 που ξεκίνησα να δουλεύω εκεί μέχρι σήμερα. Νομίζω ότι στην ταινία καταφέραμε να αναπτύξουμε και τις τρεις κατευθύνσεις και να δείξουμε στους θεατές πώς έχουν πάει τα πράγματα τα τελευταία 50 χρόνια. Στην ταινία συμμετέχουν αρκετοί συνομιλητές που μιλούν για τα έργα μου και τις δημιουργίες μου. Πρόκειται για ανθρώπους του θεάτρου, κριτικούς και διανοούμενους από τα Σκόπια, τα Τίρανα, την Πρίστινα, τη Μόσχα, τη Στοκχόλμη, το Παρίσι, που έχουν παρακολουθήσει τη δουλειά μου και μιλούν για συγκεκριμένα έργα και συγκεκριμένους ρόλους.

Ο τίτλος της ταινίας είναι «101 ρόλοι, 102 ζωές». Πόσο συμβολισμό έχει ο τίτλος, και πόσα στατιστικά, γιατί υπάρχουν στοιχεία για πάνω από 110 θεατρικούς σου ρόλους;

- Από μικρός ήμουν πεπεισμένος ότι είμαι ο πιο αφοσιωμένος ηθοποιός στο αλβανικό θέατρο και όταν κάθισα να γράψω το βιβλίο μου και όταν άρχισα να μετράω τους χαρακτήρες που αναλύθηκαν, αποδείχτηκε ότι σε 44 χρόνια έπαιξα ακριβώς 101 ρόλους επαγγελματία ηθοποιού, 61 από τους οποίους στο αλβανικό δράμα, και έχω κάνει 40 έργα σε άλλες σκηνές, δηλαδή 9 ρόλους στο «One Actor Theatre», που είναι το θέατρο μου, και 31 ρόλους με άλλες παραγωγές σε όλο τον κόσμο.

Πού έχει προβληθεί η ταινία μέχρι στιγμής;

- Η ταινία έκανε πρεμιέρα στο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Dokufest στο Πρίζρεν του Κοσσυφοπεδίου. Η μακεδονική πρεμιέρα έγινε στο TIFF (Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Τέτοβο), όπου έλαβα βραβείο προσφοράς στο θέατρο και τον κινηματογράφο, γιατί εκτός από 101 θεατρικούς ρόλους έχω περίπου 20 κινηματογραφικούς ρόλους, κυρίως με ενδιάμεσους ή επεισοδιακούς ρόλους. Έχω συμμετάσχει επίσης σε τέσσερις σειρές και τέσσερις τηλεταινίες. Αυτός είναι όλος ο πλούτος των συνειδητοποιημένων χαρακτήρων μου.

Ποιοι συνομιλητές εμφανίζονται στην ταινία;

- Στη Μόσχα, εκτός από τον σκηνοθέτη Ιβάν Ποπόφσκι με τον οποίο έκανα το έργο «Το ημερολόγιο ενός τρελού» του Γκόγκολ, που σημείωσε μεγάλη επιτυχία όχι μόνο στη Μακεδονία και τα Βαλκάνια, αλλά και σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, ενώ γυρίζαμε την ταινία. γνώρισα δύο κυρίες που ασχολούνται με τη θεατρική κριτική και που, αν και είδαν το έργο πριν από 15 χρόνια, θυμούνται λεπτομέρειες που επίσης έχω ξεχάσει. Τόσο έντονη εντύπωση τους άφησε η δημιουργία μου στο «Ημερολόγιο ενός τρελού». Στη Στοκχόλμη συναντήσαμε τον Chris Torch, τον ιδρυτή της Intercult και έναν από τους πιο διάσημους θεατρικούς και πολιτιστικούς μάνατζερ στην Ευρώπη. Ξεκίνησα τη διεθνή μου καριέρα μαζί του με την πρώτη μου ενασχόληση με το Eurelian project το 1998, όταν συγκέντρωσε ηθοποιούς και καλλιτέχνες από επτά χώρες στη Σουηδία, όπως η Πολωνία, η Εσθονία, η Λετονία, η Βουλγαρία, η Σλοβενία ​​και η πΓΔΜ. Στην παραγωγή του συμμετείχα και στο έργο «Hotel Europe» που έγραψε ο Goran Stefanovski. Με αυτό το έργο ήμασταν μέρος σε πολλά σημαντικά θεατρικά φεστιβάλ στον κόσμο, όπως το "Vienna Fest Vohen" και το διάσημο φεστιβάλ στην Αβινιόν της Γαλλίας, όπου παίξαμε 21 έργα στη σειρά. Πρακτικά στην ταινία μιλάνε άνθρωποι που παρακολούθησαν τις παραστάσεις μου στις πόλεις που ήμασταν φιλοξενούμενοι.

Οι δημιουργίες σας είναι γνωστές στους ρόλους των έργων «Το ημερολόγιο ενός τρελού», «Ο πατέρας», «Ο στρατηγός του νεκρού στρατού». Είναι δυνατόν να ξεχωρίσεις έναν ρόλο που σε μεταμόρφωσε περισσότερο ως άνθρωπο;

- Υπάρχουν περισσότεροι τέτοιοι ρόλοι. Πάντα απαντούσα ότι δεν μπορώ να κάνω έναν τέτοιο διαχωρισμό, γιατί κάθε ρόλος έχει τη δική του ζωή, τη δική του εμπειρία και είχα μια ιδιαίτερη στάση απέναντι σε όλους όσο τους ετοίμαζα. Αν και όλοι μιλούν για τον χαρακτήρα Poprishkin από το "The Diary of a Madman", του οποίου η δημιουργία είναι ένα πραγματικά μεγάλο επίτευγμα σε σχέση με το θέατρο σε αυτήν την περιοχή, δεν μπορώ να πω ότι ο χαρακτήρας στο "Father" ή "King" δεν ήταν πραγματοποιούνται στο ίδιο επίπεδο.Ληρ. Το «Uncle Vanja» και το «Per Gint» είναι επίσης εδώ. Όλα αυτά είναι υπέροχες ερμηνείες και υπέροχες δημιουργίες. Αν όμως το πρωί, όταν σηκώνομαι, η σκέψη με οδηγεί σε έναν χαρακτήρα, τότε αυτοί είναι μερικοί από τους χαρακτήρες που με έχουν μεταμορφώσει.

Υπάρχουν τρεις κατευθύνσεις στην ταινία, αλλά στη ζωή έχεις τουλάχιστον τρεις κατευθύνσεις, ή μάλλον σχέσεις - μια σχέση ηθοποιού και σκηνοθέτη, μια στάση απέναντι στο «One Actor Theatre» και μια σχέση σκηνοθέτη προς έναν ηθοποιό. Πώς είναι να σκηνοθετείς τον εαυτό σου;

- Σχετικά με τη σχέση ηθοποιού-σκηνοθέτη, ευτυχώς για μένα, έχω σκηνοθετήσει μόνο έναν στο θέατρο. Ήταν το έργο «Zoo Story» του Έντουαρντ Άλμπι που ανέβασα στην παραγωγή μου και πραγματοποιήθηκε ως αυτοτελές έργο. Ήταν ένα ambient show. Όταν ο πρώην υπουργός Πολιτισμού, Μπλαγκόγια Στεφανόφσκι Μπαγέ, μου έδωσε οικονομική ενίσχυση για να πάω στη Νέα Υόρκη, όπου είχα την 50η παράσταση της παράστασης «Το ημερολόγιο ενός τρελού», βρήκα χρόνο να πάω στο πάρκο και να ψάξω πάγκο όπου ο Άλμπι γράφει για τον Τζέρι και τον Πίτερ. Εκεί κατάλαβα ότι είχα πραγματοποιήσει το παιχνίδι στον ίδιο πάγκο χωρίς να το έχω ξαναδεί.

Όσον αφορά τις σχέσεις με τους σκηνοθέτες, νομίζω ότι πρώτα ο ηθοποιός πρέπει να βάλει τον χαρακτήρα όπως σκέφτεται στο μυαλό του και μετά σε στενή συνεργασία με τον σκηνοθέτη να συμμετέχει στη δημιουργία όλης της εικόνας του έργου. Σε έργα όπως ο «Βασιλιάς Ληρ» ή ο «Πατέρας», ο πρωταγωνιστής πρέπει να είναι σε στενή συνεργασία με τον σκηνοθέτη, αλλά χωρίς ο ηθοποιός να έχει το μερίδιο του στη δημιουργική διαδικασία, δεν θα είναι δυνατό να γίνει ένα καλό έργο. Από την άλλη, νομίζω ότι είμαι από τους λίγους προνομιούχους ηθοποιούς που κατάφεραν να υποδυθούν τους χαρακτήρες που αγάπησαν. Κάτω από αυτό το κλίμα, και εδώ εννοώ τη Μακεδονία και το Κόσοβο και την Αλβανία, λίγοι είναι οι ηθοποιοί που έχουν καταφέρει να πραγματοποιήσουν τόσους σημαντικούς χαρακτήρες από την παγκόσμια δραματουργία. Είχα την τύχη να είμαι ένας από τους λίγους. Παραμένω όμως στην άποψη ότι ο ηθοποιός πρέπει πρώτα να αποδειχθεί μπροστά του και στις σχέσεις με τον χαρακτήρα που υποδύεται και μετά να πάρει οδηγίες από τον σκηνοθέτη για το πώς θα εξελιχθεί μέχρι το τέλος. Εάν υπάρχει μια κατάσταση όπου ο ηθοποιός τραβάει από τη μία πλευρά και ο σκηνοθέτης από την άλλη πλευρά, τότε δεν μπορεί να υπάρξει επιτυχία και είναι καλύτερα να σταματήσουμε και να βρούμε είτε άλλον ηθοποιό είτε άλλον σκηνοθέτη.

Στην ταινία περιλαμβάνονται μόνο τα όμορφα πράγματα από την επαγγελματική σας καριέρα;

- Ξεχωριστή θέση στην ταινία κατέχει μια περίοδος από τη δεκαετία του '80 έως τη δεκαετία του '90 του περασμένου αιώνα, όταν με κάλεσαν για ενημερωτικές συνομιλίες στην τότε SIA (Γραμματεία Εσωτερικών). Ξεκίνησαν το 1979, όταν διορίστηκα μέλος μιας αντιπροσωπείας που επρόκειτο να πάει στην Αλβανία. Ήμασταν πέντε άτομα, ήμασταν εκεί δέκα μέρες. Αφού επέστρεψαν από εκεί, ούτε ένοχοι ούτε ένοχοι, άρχισαν να με ψάχνουν για ενημερωτικές συνομιλίες. Προσπαθούσαν να αποσπάσουν από εμένα κάποια πράγματα που μου ήταν ξένα. Τον Οκτώβριο του 1979 διορίστηκα από την Επιτροπή Πολιτισμού και Εξωτερικών Σχέσεων να διοργανώσω μια περιοδεία στο Εθνικό Θέατρο των Τιράνων. Ήμουν μόνος με τους καλεσμένους και έκανα παρέα μαζί τους για 15 μέρες. Χρησιμοποιήθηκαν κεφάλαια που χρησιμοποίησα για να καλύψω τη διαμονή τους εδώ. Ήταν περίπου 75 άτομα, με δύο λεωφορεία και ένα φορτηγό με σκηνικά. Αφού έφυγαν οι καλεσμένοι, με κατηγόρησαν για κατάχρηση ορισμένων από τα προβλεπόμενα κεφάλαια. Μετά ήρθε το 1980, όταν πέθανε ο Τίτο. Το 1981 πραγματοποιήθηκαν φοιτητικές διαδηλώσεις στην Πρίστινα. Τότε υπήρξαν κατηγορίες ότι ήμουν εθνικιστής, αυτονομιστής και αλυτρωτιστής. Έπειτα υπήρχαν καταστάσεις που ανέθεταν εναλλαγές για τους ρόλους μου στο θέατρο. Εκείνη την εποχή υπήρχαν άνθρωποι «ξύπνιοι και με ανοιχτά μάτια» που περίμεναν να με διώξουν από το θέατρο, οπότε τέθηκαν αυτές οι εναλλακτικές. Για όλα αυτά μιλάω και στο ντοκιμαντέρ μου. Σήμερα, όλοι γνωρίζουν ότι οι διαφοροποιήσεις και οι συναντήσεις τους στις οποίες με κατηγορούσαν, μου έδιναν μόνο μεγαλύτερο κίνητρο να αφοσιωθώ σε αυτό που αγαπώ στο θέατρο.

Για ποιο σκοπό ίδρυσε το «One Actor Theatre»;

- Το 1998, όταν είδα ότι στο θέατρο δεν μπορούσα πλέον να συνειδητοποιήσω τι θέλω ως ηθοποιός ή ως σκηνοθέτης, τότε κατέληξα στο συμπέρασμα ότι έπρεπε να φύγω από το θέατρο, αλλά με σύνεση έκανα αυτό που αποφάσισα να καθιερώσω δικό του θέατρο. Το πρώτο έργο ήταν κωμωδία, μετά ήρθε το «Ημερολόγιο ενός τρελού» με τον Ιβάν Ποπόφσκι και άρχισα να παίζω μαζί της σε όλη την Ευρώπη και στη Ρωσία. Μετά έγινε το «Πατέρας» και ο «Θείος Βάνια» και για τα 40 μου χρόνια στο επάγγελμα του ηθοποιού έστησα τον «Εχθρό του Λαού» του Ίψεν. Ήταν η σειρά του Per Gint. Όταν συνειδητοποίησα ότι έπρεπε να ικανοποιήσω, πάνω απ' όλα, τις ανάγκες μου και να συνειδητοποιήσω αυτό που ήθελα, ήταν δυνατό μόνο μέσω της ανεξάρτητης παραγωγής μου. Με τον Ίψεν έχω σχέση από τη δεκαετία του '70, γιατί η εργασία μου στο απολυτήριο ήταν με θέμα «Εχθρός του λαού» και ήθελα να πραγματοποιήσω το ίδιο έργο στα 40 χρόνια από την υποκριτική μου. Πρακτικά, ο Δόκτωρ Στόκμαν του Ίψεν ήταν ο λόγος που αποφάσισα να ασχοληθώ με την υποκριτική.

Πόσα χρόνια έχετε αφιερώσει στο Παιδικό Θεατρικό Κέντρο, ως άλλη μια πολύ σημαντική δραστηριότητα στην επαγγελματική σας θεατρική ζωή;

- Η δέσμευσή μου σε εκείνο το θέατρο έχει κρατήσει περισσότερα από 20 χρόνια. Ιδρυτές ήταν ο Dritro Kasapi, εγώ και ο Refet Abazi. Στη συνέχεια ο Dritro έφυγε για Στοκχόλμη. Ο Ρεφέτ το 2008 αφοσιώθηκε στο διδακτικό έργο του FDA. Έτσι έμεινα μόνος με το Κέντρο. Στην αρχή λαμβάναμε υποστήριξη από ιδρύματα και πρεσβείες, αλλά αφού έμεινα μόνος για δύο χρόνια έλαβα κεφάλαια για συντήρηση από τον «Σόρος», και την τελευταία τετραετία από τον Δήμο Καίρ. Είναι εκπληκτικό το πώς κατάφερα να επιβιώσω τα τελευταία χρόνια και πώς έφτασα στο θετικό «μηδέν». Κανείς άλλος δεν θα το έκανε αυτό, παρά μόνο η κατάσταση της τρέλας μου γιατί ήθελα πολύ να αφοσιωθώ σε παιδιά Αλβανίας, που όχι μόνο δεν έχουν παιδικό θέατρο, αλλά δεν είχαν και την ευκαιρία να δουν θέατρο. Είμαι πανευτυχής που καταφέραμε να θεσμοθετήσουμε το Παιδικό Θεατρικό Κέντρο, άσχετα που ο Νόμος για την Αποκρατικοποίηση μας έχει αφαιρέσει τον χώρο. Μέσα στο 2022 σχεδιάζουμε μάλιστα να εξοπλίσουμε το θέατρο και σίγουρα θα βρεθεί χώρος.

Υπάρχει συνταξιοδότηση για έναν ηθοποιό και καλλιτέχνη σαν εσάς;

- Είμαι συνταξιούχος μόνο ως προς το μηνιαίο εισόδημα. Πριν δέκα μέρες είχα μια νέα πρεμιέρα στο Κόσοβο. Είχα μια πρόταση να δουλέψω στη νέα παράσταση του Αλβανικού Θεάτρου στα Σκόπια, αλλά αναγκάστηκα να την αρνηθώ για λόγους υγείας. Παρεμπιπτόντως, έχω και άλλα συγκεκριμένα έργα που θέλω να δουλέψω. Είμαστε σε επαφή με τον Ιβάν Ποπόφσκι από τη Μόσχα για ένα νέο έργο που θα ετοιμάζαμε για το επόμενο «Καλοκαίρι της Οχρίδας».

(Η συνέντευξη δημοσιεύτηκε στον «Πολιτιστικό Τύπο» Νο 107, στην έντυπη έκδοση της εφημερίδας «Ελεύθερος Τύπος» στις 27-28 Νοεμβρίου 2021)