Με ένα τηλεφώνημα στο Κρεμλίνο και μια μακρά συνομιλία με τον Ρώσο ομόλογό του, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ έφερε πιο κοντά στο τέλος τον πόλεμο στην Ουκρανία, επιβάλλοντας μια ειρηνευτική πρωτοβουλία προσαρμοσμένη στα συμφέροντα της Ουάσιγκτον, ίσως της Μόσχας, αλλά σίγουρα εις βάρος του Κιέβου.

Σε μια τηλεφωνική επικοινωνία διάρκειας 90 λεπτών, ο Τραμπ και ο Βλαντιμίρ Πούτιν άνοιξαν το δρόμο για ειρηνευτικό διάλογο, αλλά συμφώνησαν επίσης σε ένα πλαίσιο που πιθανότατα θα ωφελήσει περισσότερο τη Ρωσία παρά την Ουκρανία στις ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις. Η Ουκρανία, μάλιστα, ωθείται σε μια κατάσταση όπου πιέζει να συμπεριληφθεί ως παράγοντας στις διαπραγματεύσεις που θα κρίνει το μέλλον της. Η Ευρώπη αισθάνθηκε επίσης αποκλεισμένη από τη διαδικασία και απαίτησε τον δικό της ρόλο στο διάλογο.

Ο Πρόεδρος Volodymyr Zelensky είπε ότι είχε διαβουλεύσεις με τον Τραμπ σχετικά με την πορεία προς τη «διαρκή και βιώσιμη ειρήνη», αλλά οι λεπτομέρειες που ανέφερε ο Αμερικανός πρόεδρος δεν έχουν λίγα κοινά με το «Σχέδιο για τη Νίκη» του Κιέβου. Η Ουκρανία, σύμφωνα με ερμηνείες των αρχικών δηλώσεων Τραμπ, θα πρέπει να εγκαταλείψει όχι μόνο τη φιλοδοξία της να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ, αλλά πιθανώς και από εδάφη που έχουν καταληφθεί και προσαρτηθεί βίαια από τη Ρωσία, κυρίως τη χερσόνησο της Κριμαίας.

– Είναι καιρός να σταματήσει αυτός ο ανόητος πόλεμος, ο οποίος έχει προκαλέσει τεράστιους και εντελώς περιττούς θανάτους και καταστροφές. «Ο Θεός να ευλογεί τον λαό της Ρωσίας και της Ουκρανίας», είπε ο Τραμπ μετά τη συνομιλία του με τον Πούτιν.

Ο πρόεδρος των ΗΠΑ είπε αργότερα στους δημοσιογράφους ότι ο ίδιος και ο Πούτιν είχαν κανονίσει να συναντηθούν αυτοπροσώπως στη Σαουδική Αραβία, αλλά ότι και οι δύο είχαν προσκαλέσει ο ένας τον άλλον να συναντηθούν στην Ουάσιγκτον και τη Μόσχα.

Από εγκληματίας πολέμου σε ειρηνοποιό

Η ίδια η τηλεφωνική συνομιλία, ο περιθωριοποίηση της Ουκρανίας σε δηλώσεις και η ανακοίνωση συνάντησης και επισκέψεων, δείχνουν πόσο αντίθετη είναι η πολιτική του Τραμπ σε σύγκριση με τον προκάτοχό του Τζο Μπάιντεν, για τον οποίο ο Πούτιν ήταν ύποπτος εγκληματίας πολέμου και διώχθηκε με ένταλμα σύλληψης από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο.

Τα μηνύματα του Τραμπ, ειδικά αυτό ότι είναι «απίθανο η Ουκρανία να επιστρέψει στην επικράτεια που είχε το 2014», είναι ένα σοβαρό πλήγμα για όλα όσα έχει παλέψει το Κίεβο τα τελευταία τρία χρόνια, καθώς και για την Ευρώπη, η οποία έχει αλλάξει ριζικά τις εξωτερικές, αμυντικές, ενεργειακές και οικονομικές πολιτικές της έναντι της Ρωσίας.

Ο Τραμπ σημείωσε επίσης ότι η Ουκρανία «θα πάρει πίσω μέρος αυτού του (κατεχόμενου) εδάφους», υποδηλώνοντας έμμεσα ότι η Ουάσιγκτον θα έχει μεγαλύτερη επιρροή από το Κίεβο στην επαναχάραξη των συνόρων. Εν τω μεταξύ, ο πρόεδρος των ΗΠΑ επανέλαβε επανειλημμένα ότι η Ουκρανία θα πρέπει να πληρώσει «κάπου 300 δισεκατομμύρια δολάρια» για τη στρατιωτική και άλλη υποστήριξη που έλαβε από τις ΗΠΑ κατά τη διάρκεια του πολέμου. Και ο Ζελένσκι συμφώνησε δημόσια ότι η πληρωμή θα γίνει με τη μορφή μετάλλων σπάνιων γαιών με τα οποία αφθονεί η χώρα του, στρατηγικούς πόρους που είναι πιθανό να καταλήξουν σε προνομιούχες αμερικανικές ιδιωτικές εταιρείες.

Επτά ευρωπαϊκές χώρες, με επικεφαλής το Ηνωμένο Βασίλειο, τη Γαλλία και τη Γερμανία, επιμένουν να συμμετέχουν σε «οποιεσδήποτε μελλοντικές διαπραγματεύσεις για την τύχη της Ουκρανίας».

– Ο κοινός μας στόχος θα είναι να θέσουμε την Ουκρανία σε θέση ισχύος. Η Ουκρανία και η Ευρώπη πρέπει να είναι μέρος οποιασδήποτε διαπραγμάτευσης, ανακοίνωσαν οι επτά υπουργοί Εξωτερικών μετά από συνάντηση στο Παρίσι.

Η Ευρώπη απαιτεί επίσης «στερεές εγγυήσεις» για την Ουκρανία, η μορφή των οποίων θα καθοριστεί μετά από «συζητήσεις με Αμερικανούς συμμάχους».

Η σιωπή του Κρεμλίνου, εκτός από την επιβεβαίωση της τηλεφωνικής συνομιλίας, ερμηνεύεται ως έκφραση αρχικής ικανοποίησης, πρωτίστως για την ανεπίσημη νομιμοποίηση του Προέδρου Πούτιν ως σημαντικού παίκτη και όχι ως ύποπτου εγκληματία πολέμου.

Ο «γρανίτης» του Ζελένσκι εξαντλείται

Ο Ζελένσκι, εν τω μεταξύ, προσπαθεί εδώ και αρκετές ημέρες να αποκλίνει ελαφρώς από τους «γρανίτη-στερεούς» όρους του για ειρηνευτικό διάλογο. Όταν η Ουκρανία ξεκίνησε μια αντεπίθεση, τα αιτήματα του Κιέβου ήταν η απόσυρση όλων των ρωσικών στρατευμάτων, όπλων και εξοπλισμού από τα κατεχόμενα εδάφη, συμπεριλαμβανομένης της Κριμαίας, ακολουθούμενη από δίωξη, κράτηση και τιμωρία όλων των υπευθύνων για εγκλήματα πολέμου και την καταβολή αποζημιώσεων.

Ο Ζελένσκι αμβλύνει ελαφρώς τις συνθήκες στο Σχέδιο Νίκης του, το οποίο παρουσίασε στη Νέα Υόρκη και την Ουάσιγκτον τον Σεπτέμβριο, αλλά έχει υποχωρήσει σημαντικά τις τελευταίες ημέρες. Πρόσφερε «εδαφική ανταλλαγή» την Τρίτη, αναφερόμενος σε αποχώρηση των ουκρανικών δυνάμεων από το Κουρσκ για «αντίστοιχη» αποχώρηση των ρωσικών δυνάμεων από την Ουκρανία.

Ανέφερε επίσης ότι «ο δρόμος προς μια δίκαιη ειρήνη δεν θα είναι ούτε γρήγορος ούτε εύκολος για την Ουκρανία», προσαρμόζοντας τη στάση του από μια κοντά στις πολιτικές του Μπάιντεν σε μια κοντά στις πολιτικές του Τραμπ, με τον οποίο είχε «καλές και λεπτομερείς συζητήσεις για διάφορα θέματα».

– Κανείς δεν θέλει την ειρήνη περισσότερο από την Ουκρανία. «Μαζί με τις Ηνωμένες Πολιτείες, χαράσσουμε τα επόμενα βήματά μας για να σταματήσουμε τη ρωσική επιθετικότητα και να διασφαλίσουμε μια μακροχρόνια και βιώσιμη ειρήνη», είπε ο Ζελένσκι μετά τη συνομιλία του με τον Αμερικανό πρόεδρο.

Ο ίδιος ο Ζελένσκι επιβεβαιώνει τώρα ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες, και όχι μόνο οι ευρωπαϊκές χώρες, πρέπει να είναι μέρος της δέσμης μέτρων που θα εγγυώνται την ασφάλεια της χώρας του.

«Οι εγγυήσεις ασφαλείας χωρίς την Αμερική στην πραγματικότητα δεν είναι εγγυήσεις ασφάλειας», είπε ο Ζελένσκι.

Η Ρωσία, εν τω μεταξύ, απέρριψε γρήγορα και κατηγορηματικά τη νέα πρωτοβουλία του Ζελένσκι για ανταλλαγή εδαφών ως «αδύνατη».

– Η Ρωσία δεν έχει συζητήσει ποτέ και δεν θα συζητήσει ποτέ την ανταλλαγή μέρους του εδάφους της. Οι ουκρανικές μονάδες θα εκδιωχθούν από αυτό το έδαφος. «Όλοι όσοι δεν καταστραφούν θα εκδιωχθούν», δήλωσε ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου Ντμίτρι Πεσκόφ.

Απομόνωση Ευρώπης και ΝΑΤΟ

Η Μόσχα επίσης επιμένει επίμονα να απομονώσει τον Ζελένσκι από τις ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις, επειδή η θητεία του έληξε και δεν έχει πλέον νομιμότητα. Ο Ζελένσκι δικαιολογεί τον εαυτό του ότι παρέμεινε στην εξουσία επειδή, λόγω του πολέμου και της κινητοποίησης, δεν υπήρχαν προϋποθέσεις για τη διεξαγωγή τακτικών εκλογών τον περασμένο Μάιο. Ο Τραμπ, εν τω μεταξύ, σχολίασε ότι «κάποια στιγμή θα πρέπει να γίνουν εκλογές» στην Ουκρανία.

Ακόμη και το ΝΑΤΟ, η συμμαχία στην οποία η Αμερική κατέχει ηγετική θέση, δεν περιλαμβάνεται στα ειρηνευτικά σχέδια του Τραμπ. Ο νέος αρχηγός του Πενταγώνου Πιτ Χέγκσεθ είπε στους Ευρωπαίους συναδέλφους του ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες «δεν θα ανέχονται πλέον ανισόρροπες σχέσεις συμμαχίας» και τους παρέδωσε το μήνυμα να οργανώσουν οι ίδιες τη στρατιωτική υποστήριξη για την Ουκρανία. Ο επικεφαλής του Πενταγώνου χαρακτήρισε ανοιχτά την πρωτοβουλία της Ουκρανίας να γίνει μέλος του ΝΑΤΟ «μη ρεαλιστική».

– Εμείς, όπως εσείς, θέλουμε μια κυρίαρχη και ευημερούσα Ουκρανία. Αλλά πρέπει να ξεκινήσουμε αναγνωρίζοντας ότι η επιστροφή της Ουκρανίας στα προ του 2014 σύνορά της είναι ένας μη ρεαλιστικός στόχος. Το να κυνηγήσεις μια ψευδαίσθηση θα παρατείνει μόνο τον πόλεμο και θα προκαλέσει περισσότερα βάσανα, είπε ο Χέγκσεθ.

Ως βάση για την ειρήνη που θα πρέπει να έρθει στην Ουκρανία, ο Χέγκσεθ τόνισε τις «ισχυρές εγγυήσεις ασφαλείας», που υποστηρίζονται από «ικανά ευρωπαϊκά και μη στρατεύματα».

«Εάν αυτά τα στρατεύματα αναπτυχθούν ως ειρηνευτικά στην Ουκρανία, θα πρέπει να αναπτυχθούν ως αποστολή ανεξάρτητη από το ΝΑΤΟ και δεν θα πρέπει να υπόκεινται στην υποχρέωση που απορρέει από το Άρθρο 5», είπε ο Χέγκσεθ.

Αναφέρεται στη ρήτρα για αμοιβαία αντίποινα σε περίπτωση επίθεσης σε μέλος του ΝΑΤΟ.

– Η προστασία της ευρωπαϊκής ασφάλειας πρέπει να είναι επιτακτική ανάγκη για τα ευρωπαϊκά μέλη του ΝΑΤΟ. Η Ευρώπη πρέπει να παράσχει ένα τεράστιο μέρος μελλοντικής ένοπλης και άοπλης βοήθειας στην Ουκρανία, είπε ο Χέγκσεθ.

Ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ Μαρκ Ρούτε αντέδρασε «ντροπαλά» στα μηνύματα του Χέγκσεθ, λέγοντας ότι το Κίεβο πρέπει να συμπεριληφθεί στις συζητήσεις για την τύχη της Ουκρανίας.

«Είναι σημαντικό ό,τι προκύψει από αυτές τις συνομιλίες να είναι μακροχρόνιο και διαρκές», είπε ο Ρούτε.